سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 454

حکم عام پیاده شده است و بعد دلیل مخصّص آمده است زمان بعد و روز بعد را خارج کرده است.

در همان مثال«اکرم العلماء کل یوم» با توجۀ به«لا تکرم زیدا یوم الجمعه» گفتیم: دو صورت فرض می شود: یک وقت مثلا این«اکرم العلماء» شب پنجشنبه از مولی صادر می شود که در نتیجه روز پنجشنبه حتی زید داخل عام بوده و وجوب اکرام داشته است، منتها روز جمعه که پیش آمده«لا تکرم زیدا یوم الجمعه» روز جمعه اکرام، محکوم به وجوب نبوده است.

امّا یک وقت آن است که همین«اکرم العلماء کل یوم» در همان شب جمعه وارد می شود که روز جمعه اولین روزی است که این تکلیف عام مورد موافقت قرار بگیرد و تصادفا در همین اولین روز«لا تکرم زیدا یوم الجمعه» آمده زید را خارج کرده است، که زید اولین روز، محکوم به لا تکرم بوده است و زمانی بر زید نگذشته است که آن هم مثل سایر افراد ولو در یک روز وجوب اکرام داشته باشد.

پس مثال هر دو یکی است، منتها فرق در زمان ورود عام است. اگر«اکرم العلماء کل یوم» شب جمعه وارد شده باشد، زید در روز جمعه که اولین روز است، محکوم به عدم وجوب اکرام است و اگر«اکرم العلماء کل یوم» شب پنجشنبه وارد شده باشد، زید در روز پنجشنبه وجوب اکرام داشته، داخل در تحت عام بوده و دلیل مخصص روز جمعه او را اخراج کرده است.

گفته شده: این راهی که شما طی کردید اقتضا می کند که مابین این دو صورت فرق قائل بشویم. در یک صورتش به استصحاب رجوع کنیم و در یک صورت به عام رجوع کنیم با اینکه مدعای شما که از اول دنبال آن بودید، این بود که همیشه باید به عام رجوع کرد و در هیچ موردی مجالی برای رجوع به استصحاب نیست.

دلیل تفصیل بین رجوع به عام و رجوع به استصحاب

چطور این راه، چنین اقتضایی دارد؟ گفته شده: در این صورت که«اکرم العلماء» شب پنجشنبه وارد شده باشد و زید روی پنجشنبه داخل در تحت عموم بوده و وجوب اکرام داشته، اینجا در حقیقت ما در رابطۀ با عموم افرادی، هیچ مسأله ای نداریم. از نظر عموم افرادی، زید با دیگران مساوی است. زید مثل عمرو می ماند. همان طوری که سایر