سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 456

محکّم است. این فرض خیلی توضیح نمی خواهد برای اینکه این فرض طبق مدعا بوده و خلاف مدعا نبوده است.

امّا اشکال در آن فرض است که اگر«اکرم العلماء فی کل یوم» شب جمعه وارد شده باشد، و روز جمعه اولین روزی است که باید دستور مولی رعایت بشود، تصادفا در همین روز، زید با«لا تکرم زیدا یوم الجمعه» مواجه شد. روز شنبه که ما با حالت تردید فکر می کنیم آیا روز شنبه وضع زید چطوری است؟ آیا مثل روز جمعه، عدم وجوب اکرام دارد یا اینکه روز شنبه، واجب الاکرام است؟ اینجا قیافۀ مسأله عوض می شود برای اینکه(البته توجه دارید که ما روز شنبه را به عنوان مثال می گوییم یعنی شنبه و ما بعد، نه اینکه باز یکشنبه حکم دیگری دارد، آن هم حکم شنبه را دارد) اگر زید در روز شنبه هم وجوب اکرام نداشته باشد، روز جمعه که نداشت، اگر روز شنبه و ما بعد شنبه هم نداشته باشد، اینجا عموم افرادی است که ممکن است ضربه خورده باشد برای اینکه اگر زید از همان اولین روزی که مسألۀ اکرام مطرح بوده، واجب اکرام نباشد تا روز آخر، این عموم افرادی در اینجا ضربه خورده است زیرا معنایش این است که زید از عموم افرادی بیرون آمده است.

اگر«لا تکرم زیدا یوم الجمعه» همان طوری که در روز جمعه بوده است بعد از آن هم ادامه پیدا کند، یعنی شنبه و ما بعد آن هم همه حکم روز جمعه را داشته باشد، نتیجه این می شود که عموم افرادی در اینجا ضربه خورده است. امّا اگر زید در روز شنبه برخلاف جمعه، وجوب اکرام داشته باشد، اینجا عموم افرادی ضربه نمی خورد برای اینکه زید در روز شنبه، همان حکم وجوب اکرامی را که دربارۀ دیگران مطرح است دارد و خروج او در روز جمعه، موجب این بوده که یک ضربه ای به عموم افرادی وارد بشود.

مقتضای علم اجمالی به تخصیص عموم ازمانی یا عموم افرادی

لذا«ان قلت» می گوید: در اینجا که پای عموم افرادی هم مطرح است، در حقیقت مسأله این طور می شود که ما یک علم اجمالی پیدا می کنیم به اینکه یا عموم افرادی ضربه خورده، که اگر عموم افرادی ضربه خورد، دیگر نوبت به عموم ازمانی نمی رسد، آن متفرع بود، آن در طول قرار گرفته بود و لذا در آنجائی که در مقابل«اکرم العلماء کل یوم» اگر یک دلیلی گفت: «لا تکرم زیدا» فقط، دیگر یوم الجمعه همراه آن نبود، گفتیم: