سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 457

تخصیص عموم افرادی است، امّا دیگر عموم ازمانی موضوع ندارد. زید از اول از علما خارج شد و بعد الخروج دیگر«لا تصل النوبه الی العموم الازمانی و الاطلاق الازمانی» لازمۀ اصالت و فرعیت، یک چنین معنای بود که«لا تکرم زیدا» بدون یوم الجمعه، در مقابل«اکرم العلماء فی کل یوم»، فقط عنوان تخصیص فردی داشت، عنوان مقابلۀ با عموم افرادی داشت، اما دیگر مقابلۀ با عموم ازمانی نداشت، برای اینکه این که خارج شد دیگر نمی تواند برای عموم ازمانی به عنوان موضوع واقع بشود.

ان قلت می گوید: در ما نحن فیه مسأله به این صورت است، در همین فرضی که«اکرم العلماء فی کل یوم» در شب جمعه وارد شده که بر زید زمانی نگذشته است که وجوب اکرام داشته باشد، اینجا یک علم اجمالی برای ما پیدا می شود و آن علم اجمالی این است که یا عموم افرادی ما در اینجا دچار ضربه شده است لا محاله، یعنی از اول تا آخر اصلا زید وجوب اکرام ندارد، مثل«لا تکرم زیدا» مطلق و یا اینکه اگر عموم افرادی ضربه نخورده، نوبت به عموم ازمانی می رسد و ضربه ای متوجۀ عموم ازمانی شده است و غیر از این دو، راهی ندارد. یا باید تخصیصی در رابطۀ با افراد به اصاله العموم توجه پیدا کرده باشد و یا باید به اصاله الاطلاق در ناحیۀ زمان ضربه ای وارد شده باشد.

ما علم اجمالی داریم به اینکه حفظ این دو در اینجا نمی شود. و چون علم اجمالی داریم که مسألۀ اصاله العموم از یکی از این دوتا خارج شده، مثل موارد تعارض دوتا اصل که علم اجمالی به کذب یکی داشته باشیم که آن، موجب تساقط کلا الاصلین و رفتن هر دو اصل است، اینجا هم به واسطۀ علم اجمالی، ریشۀ دو اصاله العموم را می کنیم و از بین می بریم. دست ما هم از اصاله العموم افرادی کوتاه است و هم از اصاله العموم ازمانی. لذا چاره ای نداریم که برویم در خانۀ استصحاب را بزنیم و از استصحاب کمک بگیریم و به«لا تنقض الیقین بالشک» حکم اکرام زید را در روز شنبه به دست بیاوریم. پس لازمۀ این راهی که شما طی کردید یعنی لازمۀ اصالت و تفرّع، لازمۀ اینکه عموم ازمانی به دنبال عموم افرادی باشد، این است که در این اینجا چاره ای نداشته باشیم جز اینکه به استصحاب رجوع کنیم.

عدم تعارض بین اصاله العموم افرادی و ازمانی به خاطر تفاوت رتبه

بعد می فرماید: ممکن است کسی از این راه جواب بدهد به این که درست است که ما