سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 466

بروند. هر دو که رفتند، جا برای استصحاب باز می شود. روز شنبه دیگر باید استصحاب عدم اکرام را جاری کرد برای اینکه با سقوط اصلین و تعارض اصلین، دیگر مانعی از جریان استصحاب، ملاحظه نمی شود. این اشکال بود.

شرط تعارض دو اصل یا دو دلیل

جواب امام(ره) این است که شما وقتی که می خواهید تعارض بین دوتا اصل را جاری بکنید، باید با قطع نظر از تعارض، شرایط جریان در این دوتا اصل فی نفسه وجود داشته باشد و فقط تعارض، اینها را محکوم بکند و از بین برود. امّا اگر فرض کردیم که یک جایی یکی از این دو اصل اصلا فی نفسه جریان ندارد، اگر جریان نداشت که دیگر نوبت به تعارض نمی رسد. تعارض حتی در باب دو خبر وقتی است که شرایط حجیت و اعتبار در هر دو وجود داشته باشد و الاّ یک خبر ضعیف که در مقابل خبر صحیح، معارض حساب نمی شود. خبر ضعیف فی نفسه فاقد حجیت است، فاقد اعتبار است.

پس اصاله العموم در ما نحن فیه باید فی نفسه قابل جریان باشد. اصاله الاطلاق هم فی نفسه قابل جریان باشد، آن وقت این علم اجمالی به یکی از این دوتا ضربه خورده، هر دو را از بین ببرد. می فرمایند: در ما نحن فیه اصاله العموم افرادی، فی نفسه جریان دارد.

با توجه به آن مقدمه ای که من عرض کردم، شرایط جریان اصاله العموم محفوظ است. امّا شرط جریان اصاله الاطلاق، محفوظ نیست لذا نوبت به تعارض نمی رسد بلکه در همان لحظۀ اول به علت اینکه اصاله العموم، واجد شرط است و اصاله الاطلاق، فاقد شرط است، اصاله العموم جاری می شود و اصاله الاطلاق به علّت عدم واجدیت شرط جریان، جریان پیدا نمی کند.

دلیل جریان اصاله العموم فی نفسه در محل بحث

امّا اصاله العموم فی نفسه جریان دارد برای اینکه روز شنبه شما شک دارید که زید، وجوب اکرام دارد یا نه؟ اینجا اصاله العموم، مراد را روشن می کند، حکم را بیان می کند، می گوید: عموم افرادی تخصیص نخورده و چون تخصیص نخورده، پس معنایش این است که زید روز شنبه واجب الاکرام است. اگر عموم افرادی تخصیص خورده بود، معنایش این بود که به طور کلی، دور زید قلم بکشید. معنای تخصیص افرادی، قلم