سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 477

است. پس مقصود از شک؛ یعنی«لا حجه ولو کان ظنا ولو کان شکا و لو کان وهما»، چیزی که حجّیت ندارد و بین شما و مولا و بین شما و خدا نمی تواند تکیه گاه قرار بگیرد نه برای خدا نه برای شما، سزاوار نیست که انسان به سبب این، یک حجّت شرعیه و عقلائیه را نقض بکند.

پس معنای«لا تنقض الیقین بالشک» با توجه به هر دو بحثی که ما امروز کردیم، این می شود«لا تنقض الحجه بغیر الحجه». این حجتی که ما می گوییم: «لا تنقض الحجه»، حجّیت این حجت، مقطوع است. حجّیت این حجت مسلّم است ولو اینکه خودش در مقام طریقیت الی الواقع و کاشفیت عن الواقع، یک راه قطعی نیست اما از نظر حجیّت، حجت است. بیّنه«لا یکون طریقیا قطعیّا و لکن حجیته قطعیه» و این قاعده کلیه ای است که بحث آن را کردیم که در تمام امارات و حجج غیر یقینیه، باید حجیتش استناد به یک دلیل یقینی داشته باشد و الا دلیل غیر یقینی که نمی تواند برای یک دلیل غیر یقینی حجیت دیگری درست بکند مگر این که باز ریشه اش منتهی به یقین بشود مثل این که ما برای حجیت خبر واحد، از ظاهر کتاب استفاده کنیم. ظاهر کتاب خودش دلیل قطعی نیست اما همین ظاهر کتاب چون یک حجیّت قطعیه دارد، صلاحیت دارد که دلیل بر حجیت خبر واحد بشود. اگر ما از آیۀ«إِنْ جاءَکُمْ فاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَیَّنُوا» حجیت خبر واحد را فرضا استفاده کنیم، دلیل بر حجّیت خبر واحد، ظاهر الکتاب می شود اما دلیل بر حجیت ظاهر الکتاب، یک مسأله قطعی و یک مسأله یقینی بشود. پس نتیجه این می شود که ما نمی توانیم استصحاب را محدود کنیم به جایی که«قلّ ما یتفق» اگر ادعا نکنیم که هیچ وقت محقق نمی شود. باید قرنی بگذرد تا کسی بتواند استصحابی را جاری کند اما این استصحابی که من و شما در هر شبانه روز صد مرتبه آن را اجرا می کنیم، این«لا تنقض الیقین بالشک» نیست، یقینی در آن وجود ندارد که شما«نقض الیقین بالشک» داشته باشید.

پرسش:

1 - مراد از معنای شک را در باب استصحاب توضیح دهید.

2 - مقتضای مقابلۀ یقین و شک در روایت استصحاب چیست؟

3 - لازمۀ جریان استصحاب در مؤدّای امارات چیست؟

4 - مقصود از یقین را در روایات لا تنقض توضیح دهید.