سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 480

کما اینکه باز از همین بیان ما روشن شد که مقصود از شک، به لحاظ همین مقابله با یقین، عبارت از ضد الیقین است. اگر یقین را فرضا به معنای یقین صددرصد بگیریم، شک به معنای ضد الیقین است. اگر یقین را همان طوری که ما معنا کردیم، به معنای حجت بگیریم، شک به معنای ضد الحجه است. «لا تنقض الحجه بلا حجه»، «لا تنقض الحجه بغیر الحجه» و در حقیقت نفس همین عبارت، همه مسائل را با این بیان حل می کند و این جهات مختلفه در اینجا روشن می شود.

مقتضای مبنای شیخ در معنای«لا تنقض الیقین بالشک»

اما مرحوم شیخ(علیه الرحمه) استاد همه بزرگان ما، همان طوری که سابق هم اشاره کردیم ایشان یقین در«لا تنقض الیقین» را به معنای متیقین می گیرد و نقض را با متیقن می سنجد، می فرماید: شیء متیقن را، طهارت یقینیه را به شک نقض نکن. چه چیز را نقض نکنیم؟ طهارت یقینیه را. نقض را در رابطۀ با متیقن می داند.

روی فرمایش شیخ، معنای«لا تنقض الیقین بالشک» این می شود: «لا تنقض المتیقن بالشک». اینجا دیگر بالمشکوک نیست. این دومی همان بالشک است. متیقن را که عبارت از طهارت است، به شک نقض نکن. چون کلمه نقض را در رابطۀ با متیقن می بیند، لذا همان تفصیل بین شک در مقتضی و شک در رافع را ایشان قائل می شوند.

می فرمایند: کلمه نقض می تواند در متیقنی استعمال بشود که صلاحیت بقا داشته باشد و استعداد بقا در آن وجود داشته باشد اما متیقنی که استعداد بقا در آن وجود ندارد، با کلمه نقض مناسبت ندارد. لذا نفس استعمال کلمه نقض را در«لا تنقض» به لحاظ اینکه مقصود از یقین، متیقن است، شاهد بر این قرار می دهد که بین شک در مقتضی و شک در رافع، از نظر حجیت استصحاب، فرق وجود دارد؛ یعنی کلمه نقض اصلا شک در مقتضی را بیرون می برد و دائرۀ استصحاب را به شک در رافع محدود می کند.

علاوه بر اینکه این اثر بر این بیان ایشان مترتب است، در ما نحن فیه هم از نظر این عبارت، مسأله تزلزل پیدا می کند برای اینکه وقتی که شما یقین را به معنای متیقن گرفتید، دیگر شک در این عبارت در مقابل یقین استعمال نشده است.

به عبارت روشن تر: ما یک قرینه خوبی داشتیم برای اینکه مقصود از شک در روایات استصحاب، ضد یقین است و آن قرینه مقابله بود. می گفتیم: بین یقین و شک در این