سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 481

عبارت، تقابل قائل شده اند و گفته اند: «لا تنقض الیقین بالشک»؛ یعنی غیر از این دوتا عنوان، کأنّ عنوان دیگری وجود ندارد. لذا این مقابله، ما را هدایت می کرد که مقصود از شک، غیر الیقین باشد. اما اگر یقین را به معنای متیقن گرفتیم، دیگر اینجا مقابله وجود ندارد. شک در مقابل یقین به کار نرفته است. شک در مقابل متیقن، آن هم«لا بما هو متیقن» است. «لا تنقض الیقین یعنی لا تنقض الطهاره بالشک» اما دیگر ما از کجا بفهمیم که مقصود از شک در اینجا مطلق غیر یقین است؟ حتی اگر ظن به خلاف حالت سابقه داشته باشیم و ظن به عدم بقای حالت سابقه داشته باشیم، بازهم اسمش شک است؟ از کجای این عبارت طبق فرمایش شیخ، می توانیم استفاده بکنیم؟

مگر اینکه قرائن دیگر و ادلّه دیگر را بیاوریم و الاّ از نفس این عبارت روی فرمایش شیخ چون تقابلی بین شک و یقین، مطرح نشده است، ما نمی توانیم استفاده بکنیم که مقصود از شک، ضد الیقین است اما به خلاف آن راهی که ما رفتیم. ما درست مقابله بین شک و یقین را مطرح کردیم. ما مقصود از یقین را خود یقین گرفتیم و شک درست در مقابل یقین قرار گرفت و لذا این قرینه و این راه روی مبنای مرحوم شیخ، نمی تواند نقش داشته باشد. اما روی مبنای ما، یک دلیل کافی است به طوری که اگر هیچ دلیل دیگری در این رابطه نمی داشتیم، نفس همین مقابلۀ بین شک و یقین، ما را هدایت می کرد به اینکه مقصود از شک، غیر الیقین است ولو ظن به خلاف حالت سابقه باشد.

لذا در کلام شیخ ملاحظه می کنیم که یک سری ادله دیگری هم اقامه کرده اند که دوتا دلیلش را مرحوم آخوند در کفایه نقل می فرمایند و چون این دو دلیل مورد مناقشه بوده است، مرحوم آخوند هم نقل کرده اند، بد نیست که ما هم نسبت به آن دو دلیل تعرضی داشته باشیم.

مراد از شک در روایات استصحاب، و اجماع بر آن

یک دلیل بر این که مراد از شک در روایات لا تنقض، ضد الیقین است مطلقا عبارت از اجماع است. استصحابی که به قول مرحوم شیخ سیزده قول در آن وجود دارد. مثبت مطلق و نافی مطلق دارد، چطور اینجا می توانیم ادعای اجماع بکنیم؟ گفته اند: یک اجماع تقدیری در کار است و آن اجماع تقدیری این است که بگوییم: درست است که عدۀ زیادی حجیت استصحاب را از باب روایات اصلا قبول ندارند، و عده ای که قبول دارند،