سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 483

شده است، همه مدارک مشخص و معینی دارد، لذا چطور اجماع در این مسأله می تواند نقش پیدا بکند؟

اشکال سوم که از همه بالاتر است این است که اجماع بر قضیه تعلیقیه یعنی چه؟ اجماع بر قضیه تعلیقیه معنا ندارد. اجماع کاشف از رأی معصوم است. مگر رأی معصوم قضیه تعلیقیه است؟ در قضایای فرعیه و فقهیه اجماع بر قضیه تعلیقیه یعنی چه؟ «لو کان الاستصحاب حجّه من باب الاخبار»، با اینکه کثیری اصلا قبول ندارند که استصحاب از باب روایات حجت است. «لو کان الاستصحاب حجّه من باب الاخبار» فرقی نیست بین صور ثلاثه، آیا این هم رأی معصوم است؟ این هم یک نظری است که معصوم در این باب بدهد؟ نظر معصوم یا این است که فرق هست یا نیست، دیگر آنها تعلیق درست نمی کنند. این تعلیق ها برای ما است که دور از واقعیات مسائل و احکام هستیم اما آنها که احکام برایشان روشن است، مسائل برای آنها روشن است؛ معنی ندارد که به صورت یک مسأله اصولیه این سبکی، مثلا رأی امام این باشد که«لو کان الاستصحاب حجّه من باب الاخبار». این چیست که کسی بخواهد روی آن ادعای اجماع بکند و یا حتی اجماع محصلی در این رابطه تخیّل بکند؟ اصلا اینجا جای اجماع نیست و این ربطی به مسأله اجماع ندارد و ما نمی توانیم ملاک حجیت اجماع که مسأله رأی معصوم و استکشاف رأی معصوم است را در اینجا پیاده بکنیم و بگوییم: معصوم هم مثل ما قضیه تعلیقیه درست کرده است. باید یک چنین رأی را ما به وسیله اجماع استکشاف بکنیم. لذا مسأله اجماع به هیچ وجه در اینجا قابل طرح نیست.

کالعدم بودن وجود ظن غیر معتبر

اما دلیل دیگری که ذکر شده است، مثل یک برهان عقلی می ماند که این دلیل را مرحوم شیخ ذکر کرده است. دلیل این است که این آدمی که مظنه پیدا می کند چون عمدۀ نقطه حساس بحث این صورت است که اگر کسی ظن به ارتفاع حالت سابقه پیدا کرد، آیا این می تواند استصحاب بکند یا نه؟ با اینکه ظن به ارتفاع حالت سابقه دارد و صدی هشتاد معتقد است که وضویش باطل شده است، آیا می تواند استصحاب بکند یا نه؟ نقطه حساس مسأله این صورت است. دلیل می گوید: این ظنی که برای این به خلاف حالت سابق، پیدا شده است، یک وقت این ظن از ظنونی است که دلیل قطعی بر عدم اعتبارش