سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 489

اینجا بنابراین قول حق نداریم استصحاب جاری بکنیم برای اینکه«یعتبر فی الاستصحاب بقاء الموضوع و معنی بقاء الموضوع احراز وجود الموضوع خارجا» و اگر ما وجود زید را در خارج، احراز کردیم دیگر کاری به استصحاب نداریم. معنا ندارد که اول احراز بکنیم و بعد استصحاب بکنیم. شک ما متعلق به همین بقای وجود زید و حیات زید است. لذا اگر کسی بقاء الموضوع را به معنای وجود خارجی موضوع، معنا بکند، روی این مبنا، این استصحاب نمی تواند جریان پیدا کند.

اشکال این مبنا این است که می گوید: در صورت شک در وجود، اگر استصحاب وجود بخواهد جریان پیدا بکند، شرطش این است که باید وجود الموضوع خارجا احراز بشود؛ یعنی الان احراز کرده باشید که«زید موجود»، تا زمینه ای برای استصحاب وجود تحقق پیدا بکند. لذا مرحوم شیخ انصاری(اعلی الله مقامه)، با توجه به اینکه اگر بقاء الموضوع را به معنای بقای خارجی معنا بکنیم، یک چنین اشکالی توجه پیدا می کند، مسأله را طور دیگری عنوان کرده اند و بقاء الموضوع را به نحو دیگری بیان کرده اند.

معنای بقای موضوع از نظر شیخ انصاری(ره)

مرحوم شیخ می فرماید: مقصود از موضوع«معروض مستصحب» است آنکه مستصحب بر او عارض می شود. بعد می فرماید: معنای بقای موضوع این است که این مستصحب ما در رابطۀ با موضوع، هر وضعی را که در زمان سابق و در آن حالت متیقنه داشت، به همان نحو باقی بماند، به همان کیفیت شما بقایش را احراز بکنید و به همان صورت شما بقایش را احراز کرده باشید. بعد می فرماید: در قضیۀ«زید قائم»، اینجا معروض مستصحب ما عبارت از زید موجود در خارج است برای اینکه«زید قائم» در همان زمانی که متیقن بوده است. وقتی که می خواهند معنا بکنند، معنای«زید قائم، زید الموجود فی الخارج قائم» است. اینجا اگر شما خواستید استصحاب بکنید، باید بقای این «زید الموجود فی الخارج» را احراز کرده باشید، منتها شک شما، متعلق به قیام است. قیام در زمان سابق«کان متیقنا» و الان قیام برای شما مشکوک است، اما قضیه، همان قضیه است. موضوع، همان موضوع در زمان سابق است. پس مرحوم شیخ می فرماید: در«زید قائم» وقتی شما استصحاب قیام را جاری می کنید، باید بقای وجود خارجی زید را احراز بکنید و این جای تردید نیست. و اما آن طرف مسأله: نفس این قضیه«زید موجود» زیدی