سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 494

الیقین بالشک» است و این عبارت دیگری از استصحاب است، حالا که یقین و شک به قضایای تصدیقیه تعلق پیدا می کند، آیا استصحاب در چه چیزی جاری می شود؟ مستصحب شما چیست؟ وقتی که شما وضو را استصحاب می کنید؟ چه را استصحاب می کنید؟ آیا معنای تصوری، استصحاب می شود؟ یا متیقن، استصحاب می شود؟ «لا تنقض الیقین بالشک» استصحاب را در رابطۀ با متیقن مطرح کرده است. متیقن، قضیه است. غیر قضیه نمی شود عنوان متیقن و مشکوک پیدا بکند. در نتیجه، در تمام موارد، استصحاب در قضیه جاری می شود.

اصلا ما استصحاب در معنای تصوری نداریم برای اینکه یقین و شک در رابطۀ با معانی تصوریّه مطرح نیست. هر کجا پای استصحاب مطرح است، پای قضیه مطرح است، پای موضوع و محمول مطرح است، پای مسند و مسند الیه مطرح است. اگر پای اینها مطرح شد، اگر کسی از ما سؤال کرد که شما چه را استصحاب می کنید؟ مستصحب شما چیست؟ ما مجبوریم که بگوییم: «مستصحبنا قضیه مشتمله علی الموضوع و المحمول». پس اینکه شما استصحاب بقای وضو را جاری می کنید، این از نظر تعبیر، یک سنخ مسامحه در آن وجود دارد و الاّ آن که استصحاب در آن جاری می شود، این است که«انی کنت متطهرا و أشک فی أنی فی هذا الحال، هل اکون متطهرا ام لا اکون متطهرا» و مستصحب، همین«انی کنت متطهرا»، به معنای قضیه و به معنای تصدیقی خواهد بود.

پس با توجه به اینکه یقین و شک در روایات«لا تنقض» ناظر به قضایاست، می فهمیم که مستصحب ما، عبارت از نفس قضیه خواهد بود. این یک مقدمه هم برای اشکال به کلام شیخ و هم به عنوان راهگشای اصل مطلب در مسألۀ بقاء الموضوع بود.

پرسش:

1 - قول اول در باب معنای بقای موضوع را با اشکالش توضیح دهید.

2 - معنای بقای موضوع را از نظر شیخ انصاری(ره) بیان کنید.

3 - اشکال خلط بین وجود ذهنی و وجود خارجی را در کلام شیخ انصاری شرح دهید.

4 - لزوم تعلّق یقین و شک به مفاهیم تصدیقیه بیانگر چیست؟