سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 496

عبارت از«زید عادل» است را شما به قضیّۀ مشکوکه که عبارت از مثلا«عمرو فاسق» است، نقض نکنید. وقتی که عنوان نقض در دلیل استصحاب، مطرح است، ما با توجه به این کلمه می فهمیم که باید قضیّۀ مشکوکه، همان قضیّۀ متیقنه باشد، و بین قضیّه مشکوکه و قضیّۀ متیقنه، مغایرتی تحقق نداشته باشد و الاّ عنوان نقض، صدق نمی کند و«لا تنقض» پیاده نمی شود. یقین به طهارت بدن با شک مثلا در نجاست ثوب، مرتبط به هم نیست که این قضیّۀ متیقنه به آن قضیّۀ مشکوکه نقض نشود. آن هم با نکته ای که ما از«لا تنقض» استفاده می کردیم که آن خصوصیّت و استحکامی که در یقین وجود دارد، صلاحیّت ندارد و(به تعبیر بعضی از روایات لا ینبغی) سزاوار نیست که یقینی که اینجور دارای استحکام است به واسطۀ شکی که دارای تزلزل است نقض بشود.

مغایرت زمانی بین موضوع و محمول در باب استصحاب

وقتی که این معنا را ملاحظه می کنیم، می بینیم که قضیّۀ متیقنه و قضیّۀ مشکوکه باید به تمام معنا اتحاد باشد، و از طرف دیگر این معنا هم مسلّم است که یک قضیّه با تمام خصوصیّات نمی شود هم متیقن باشد و هم مشکوک باشد. ما استفاده می کنیم که مغایریتی که بین القضیتین تحقق دارد فقط مغایرت زمانی است. قضیّۀ متیقنه به لحاظ زمان، سابق است و همان قضیّه به لحاظ زمان لاحق، مشکوک است، بدون اینکه زمان در قضیّه، دخالت داشته باشد، بدون اینکه زمان، قیدیّت داشته باشد و الا در آنجایی که زمان، قیدیّت پیدا بکند، نمی توانید آن را استصحاب کنید.

بعبارت اخری: شما که یقین می کنید به یک قضیّه ای یک وقت زمان را ظرف یقین به این قضیّه قرار می دهید یعنی زمان را در رابطۀ با متیقن و به عنوان قید متیقن، ملاحظه نمی کنید. یک وقت این است که زمان قیدیّت پیدا می کند. در بحثهای گذشته هم ملاحظه کردید آنجاهایی که زمان، قیدیّت پیدا بکند، اصلا جای استصحاب نیست. معنا ندارد آنجا استصحاب جریان پیدا بکند.

پس مغایرت بین قضیّۀ متیقنه و قضیّۀ مشکوکه تنها در بعد زمان است، و زمان هم به عنوان ظرفیّت اخذ شده است، نه به عنوان قیدیّت. آیا از«لا تنقض الیقین بالشک» ما بیشتر از این استفاده می کنیم؟ در حقیقت آن چیزی که«لا تنقض الیقین بالشک» بر آن دلالت می کند این است که به لحاظ کلمۀ نقض، باید قضیّۀ متیقنه و قضیّۀ مشکوکه،