سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 498

این است که ما وحدت موضوع را به اتحاد در حکم تشبیه کنیم درحالی که ملاک هر دو یکی است و هر دو به یک نحو مدخلیت دارد، و ملاک دخالت هر دو، یک ملاک است.

«لنا قضیتان یعتبر وحدت هاتین القضیتین و معنی الوحده» این است که این دو قضیّه هم در موضوع، یکی باشد و هم در محمول یکی باشد. پس وجهی ندارد که در عین این که مسأله را به قضیّۀ متیقنه و قضیّۀ مشکوکه معنا می کنیم، مع ذلک روی موضوع انگشت بگذاریم، بگوییم: موضوع در این دو قضیّه باید واحد باشد. موضوع مثل محمول است، محمول هم مثل موضوع است. هر دو به یک ملاک و در یک رتبه در جریان استصحاب نقش دارند بدون اینکه مسألۀ تقدّم و تأخّری مطرح باشد. لذا اگر«لا تنقض الیقین بالشک» را این جوری معنی کردیم، دیگر اشکالی به ما توجه پیدا می کند.

(سؤال... و پاسخ استاد): مسلم است یعنی بدون مراجعۀ به دلیل یا با توجه به دلیل، دلیل می گوید: وحدت قضیتین به چیست؟ آیا اول، مربوط به حکم است، دوم مربوط به موضوع؟ اولیت و ثانویتی در اینجا مطرح نیست. معنای«وحدت القضیتین یعنی اتحادهما من حیث الموضوع و من حیث الحکم». این طور نیست که یک جهتش تقدم داشته باشد، و روشنتر باشد، و جهت دیگر را ما با تشبیه به او بخواهیم مسأله اش را حل کنیم. اصولا اگر ما«لا تنقض» را این جوری معنا کردیم، اصلا کلمۀ الموضوع و بقاء الموضوع را باید کنار ببریم، به جایش باید همان عنوان را بیاوریم، بگوییم: «یعتبر فی جریان الاستصحاب وحده القضیتین»، که این وحدت هم با حکم ارتباط دارد و هم با موضوع ارتباط دارد.

(سؤال... و پاسخ استاد): آخوند می گوید: «یعتبر بقاء الموضوع» از ایشان سؤال می کنیم: «ما معنی بقاء الموضوع»؟ می فرماید: معنای بقای موضوع این است که در قضیتین باید موضوع، یکی باشد. اشکال اول این است که چرا بقاء الموضوع را شما شرط می کنید؟ موضوع در قضیتین چه خصوصیتی دارد؟ آنکه دخالت دارد وحدت قضیتین است. اگر به منزلۀ علت است باید روشنتر باشد، نه اینکه علت را شما به معلول تشبیه کنید و روشن تر بودن معلول را روشن کنید.

شرطیت وحدت موضوع در باب استصحاب

پس نتیجه این شد که ما اصلا کلمۀ«بقاء الموضوع» به این عنوان نداریم و از