سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 500

«زید موجود» که به نحو کان تامه است، وجود ندارد. در هر دو، مستصحب ما نفس القضیّه است، و در هر دو، وحدت بین القضیتین موضوعا و محمولا تحقق دارد، بدون اینکه سر سوزنی مغایرت در کار باشد.

این راه هم با«لا تنقض الیقین بالشک» موافق است و هم چیزی است که ما از لسان روایت و از زبان«لا تنقض» استفاده می کنیم و هم جریان استصحاب را در تمامی این قضایا برای ما خیلی روشن بیان می کند بدون اینکه کوچکترین اشکالی به آن باشد.

حالا مرحوم شیخ یک دلیل عقلی ذکر کرده اند که بعد از آنکه مسأله کاملا روشن است چندان فایده ندارد، لکن چون مرحوم شیخ ذکر کرده اند و دیگران هم متعرض شده اند، باید یک اشارۀ مختصری به این دلیل عقلی مرحوم شیخ کرد.

دلیل عقلی شیخ(ره) بر اعتبار بقای موضوع

مرحوم شیخ مستصحب را غیر از موضوع قرار می دهد و موضوع را عبارت از معروض مستصحب می داند، یعنی در حقیقت ما دو چیز داریم اینجا: یکی عرض که عبارت از مستصحب است و یکی معروض این عرض که عبارت از موضوع است، که ما بحث می کنیم بقاء الموضوع اعتبار دارد. شیخ(علیه الرحمه) یک دلیل عقلی در اعتبار بقای موضوع به همین نحوی که خودشان تصویر فرموده اند که موضوع را معروض قرار داده اند و مستصحب را عارض بر این معروض می دانند.

ایشان می فرماید: اگر بقاء موضوع شرط نباشد، اگر در جریان استصحاب بگوییم:

لازم نیست که موضوع باقی بماند، یعنی در حقیقت تعبیر کنیم که لازم نیست، معروض باقی بماند، که موضوع، عنوان معروضی دارد، اگر لازم نباشد که معروض باقی بماند، در این زمان لاحق ما چه کار می کنیم؟ الان در زمان لاحق، می خواهیم استصحاب کنیم.

معنای استصحاب، ابقاء عرض است، چون مستصحب، عارض بر موضوع است، می خواهیم بگوییم: این عرض الان تحقق دارد، این عرض در زمان لاحق تحقق دارد. و عرض در زمان لاحق، با نبودن موضوعش به سه نحو می تواند تحقق پیدا کند:

یکی اینکه بگوییم: در زمان لاحق عرض هست، و دیگر نیازی به معروض ندارد، ولو اینکه در زمان سابق، معروض داشت، اما چون ما بقاء موضوع را شرط نمی دانیم، الان در زمان لاحق می گوییم: عرض هست بدون معروض. می فرماید: این که ممتنع است. اصلا