سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 508

مثل همان«زید موجود» است.

پس شما بگویید: مقدمتا یک استصحابی در«زید حیّ» جاری می کنیم و بقای حیات زید را نتیجه می گیریم. وقتی که حیات زید را به استصحاب، ثابت کردیم، این می شود مثل آن جایی که حیات را وجدانا احراز کرده اید؛ یعنی نوبت به قضیۀ«زید الحی عادل» می رسد. اگر از ما سؤال کنند که این«زید الحی»، حیاتش از کجا بدست آمده است؟ می گوییم: ما مسأله را با کمک استصحاب روشن کرده ایم. اگر حیات را وجدانا احراز کردید، این زمینه برای استصحاب بعدی می شود، یک استصحاب هم در قضیۀ«زید الحی عادل» جاری بکنید و مسأله تمام بشود. آیا این درست است یا نه؟ در حقیقت، به کمک خود استصحاب، یک راه دیگری برای احراز اتحاد قضیتین درست شد. همان طوری که وجدان در بعضی از موارد، حاکم به اتحاد است، در اینجا استصحاب، حاکم به اتحاد قضیتین باشد. استصحاب«زید حی» قضیۀ«زید الحی عادل» را درست می کند، اتحادش را تحقق می بخشد. آیا اینها درست است که ما یک چنین کاری بکنیم؟

اشکال تحصیل اتحاد قضیتین به کمک استصحاب

اینجا گفته می شود که نمی توان این کار را کرد برای این که در استصحاب«زید حیّ» درست است که شما اتحاد قضیتین را در خود«زید حیّ» احراز کردید. «زید حیّ» مثل «زید موجود» است و متیقنه و مشکوکۀ او وجدانا احراز شده است لکن استصحاب«زید حیّ» چه نتیجه ای دارد؟ چه چیزی بر آن بار می شود، چه مقدار کاربرد دارد؟ استصحاب «زید حیّ» این مقدار اثر دارد که شارع می فرماید: حالا که زید، حیّ است، «لا یجوز تقسیم امواله بین ورثته، لا یجوز التزویج بزوجته». آثار حیات بر استصحاب«زید حیّ» بار می شود اما شما که نمی خواهید این آثار را بار کنید. شما همۀ اینها را پایه و مقدمه قرار دادید برای این که استصحاب عدالت بتواند جریان پیدا بکند. نتیجه این است که می خواهید استصحاب عدالت را محکم و مستحکم بکنید و استصحاب«زید حیّ» به دو جهت نمی تواند موضوع استصحاب«زید الحی عادل» را درست بکند:

اولا: موضوع«زید الحیّ» اثر شرعی«زید حیّ» نیست. استصحاب«زید حیّ» استصحاب موضوع است. آثار شرعیه بر استصحابات موضوعیه ترتّب پیدا می کند. آن وقت اثر شرعی حیات زید باید ترتّب پیدا بکند و«زید المقیّد بالحیّ» اثر شرعی«زید