سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 509

حیّ» نیست که بر استصحاب بار بشود.

و ثانیا: مسأله این است که در قضیۀ«زید الحی عادل» که دلیل می گوید: «اذا کان زید الحی عادلا یجوز الاقتضاء به»، این«زید الحیّ» را به عنوان یک شیء«مفروض الوجود و محرز الوجود» گرفته است و اگر شما صدتا استصحاب هم جاری بکنید که اثرش«زید الحیّ» باشد، نمی تواند این موضوع را درست بکند. در حقیقت معنای«زید الحیّ» این است؛ یعنی«زید الذی احرزت حیاته بالوجدان عادل» اگر در دلیل این طوری می گفت:

«زید الذی احرزت حیاته بالوجدان اذا کان عادلا یجوز الاقتداء به» شما صدتا استصحاب حیات زید هم جاری بکنید«احرزت حیاته بالوجدان» درست نمی شود. پس لو فرض که مسألۀ«زید الحیّ» به عنوان یک اثر شرعی مترتب بر استصحاب«زید حیّ» بشود مع ذلک موضوع را در قضیۀ دوم نمی تواند درست کند. این موضوع یک خصوصیتی دارد که با استصحاب درست نمی شود برای این که در موضوع، فرض وجود و احراز تحقق وجدانی شده است؛ یعنی وقتی که این دلیل را به شما عرضه می دارند: «اذا کان زید الحیّ عادلا» آیا به ذهن شما می آید که«زید الحیّ ولو بالاستصحاب» یا«زید الحیّ بالوجدان»؟ «زید المفروض کونه حیّا بالوجدان اذا کان عادلا یجوز الاقتداء به».

اثر استصحاب«زید حیّ»

وقتی که این خصوصیت در موضوع، مأخوذ است، هر چقدر هم که شما«زید حیّ» را استصحاب بکنید، فقط اثرش این است که شما را متعبّد به بقای«زید حیّ» می کند.

استصحاب«زید حیّ» بیشتر از این نمی تواند کاربرد و اثری داشته باشد. لذا مسأله در اینجا مشکل می شود که اگر در لسان دلیل، قید حیات به عنوان قیدیّت اخذ شده باشد، گفت: «اذا کان زید الحیّ عادلا یجوز الاقتداء به»، اگر شما شک در حیات زید داشته باشید، اینجا دستتان از استصحاب عدالت کوتاه است. البته اگر استصحاب حیات را به لحاظ آثار دیگر بخواهید بار کنید مانعی ندارد. استصحاب حیات زید را جاری کنید و مسائلی را که مترتّب بر حیات زید است، همه را بار بکنید. اما اگر بخواهید آن استصحاب را مقدمۀ برای استصحاب عدالت مشکوکۀ زید قرار بدهید، اینجا به خاطر این که در استصحاب باید قضیتین، اتحاد داشته باشد و شما احراز اتحاد نکرده اید، نمی توانید این استصحاب را جاری بکنید.