سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 510

(سؤال... و پاسخ استاد): این محققیّت موضوع باید به عنوان اثر شرعی باشد تا بر آن ترتب پیدا بکند. آنچه ما در باب استصحابات موضوعیه گفتیم: این است که استصحاب در موضوع، جریان پیدا می کرد و کبرای شرعی بر آن منطبق می شد؛ یعنی آن چیزی که به عنوان موضوع حکم شرعی قرار گرفته بود، استصحاب خمریت این موضوع را جاری می کردید و فوری«لا تشرب الخمر» پیاده می شد. استصحاب خلیّت این مایع را جاری می کردید، دلیل اباحه الخلّ پیاده می شد اما اینجا که شما نمی خواهید بر این«زید حیّ» حکم شرعی بار بکنید بلکه می خواهید این اثر را بر استصحاب«زید حیّ» بار کنید که حالا که حیّ شد، موضوع«زید الحیّ عادل» تحقق پیدا می کند.

(سؤال... و پاسخ استاد): سببی و مسببی برای آنجایی است که مسبب، اثر شرعی سبب باشد. اصلا این به مسألۀ حکم نمی رسد. این استصحاب اول در رابطۀ با موضوع دوم همانجا می ماند؛ یعنی در رتبۀ موضوع، و چون در رتبۀ موضوع می ماند، نمی تواند موضوع را ثابت کند. معنی ندارد که ما یک استصحاب در موضوع جاری کنیم و هدفمان در استصحاب این موضوع، این باشد که موضوع برای یک دلیل دیگری ثابت بشود. بله، اگر یک حکم شرعی مستقیما روی نفس این موضوع بار می شد شما به استصحاب بقای موضوع، آن حکم شرعی را بر این موضوع مترتب می کردید. اما آن حکم شرعی که اینجا می خواهید بار بکنید کجاست؟ اگر حکم شرعی عدم جواز تقسیم اموالش است، مانعی ندارد. عدم جواز تزویج به زوجه است، مانعی ندارد. استصحاب«زید حیّ» برای اجرای تمام این احکام هیچ مانعی ندارد اما شما نمی خواهید این احکام را بار کنید، می خواهید «زید حیّ» را برای اثبات«زید الحی» به کار ببرید. «زید حیّ» نمی تواند«زید الحی» را ثابت بکند برای این که«زید الحیّ» اثر شرعی«زید حیّ» نیست. «زید الحیّ لا یترتب علی استصحاب زید حیّ» و در اشکال دوم هم عرض کردیم: در«زید الحیّ» فرض وجود شده است. این یک مسألۀ خیلی دقیقی است که باز یک مقدار دنباله دارد.

پرسش:

1 - برای احراز اتحاد قضیۀ متیقنه و مشکوکه در باب استصحاب چند راه وجود دارد؟

2 - طریق احراز اتحاد قضیتین به کمک استصحاب را تقریب کنید.

3 - اشکال تحصیل اتحاد قضیتین احراز اتحاد قضیتین به کمک استصحاب چیست؟

4 - اثر استصحاب«زید حیّ» را توضیح دهید.