سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 512

عدالت، مسبب از شک در حیات باشد، حیات خودش مستقلا متعلق شک است، عدالت هم مستقلا متعلق شک است، در اینجا برای جواز تقلید چنین زیدی، چه مانعی دارد که شما دوتا استصحاب جاری بکنید: یکی استصحاب حیات زید که شک در حیات را از بین می برد و یکی هم استصحاب عدالت که احتمال فسق را از بین می برد و با کمک دوتا استصحاب، شما ثابت می کنید که زید هم حیات دارد و هم عدالت دارد، در نتیجه«یجوز تقلیده، یجوز الرجوع الیه فی المسائل و الاحکام».

بعد می فرمایند: همان طوری که سابقا ذکر شد که اگر موضوع ما دو جزء داشته باشد، می شود یک جزئش را به وجدان احراز کرد و یک جزئش را به اصل احراز کرد، به همان ملاک که یک جزء موضوع را می شود به اصل احراز کرد، به همان ملاک، دو جزء موضوع را هم می شود به استصحاب احراز کرد. چه فرق می کند که انسان یک جزء موضوع را با استصحاب احراز بکند و جزء دیگرش را با وجدان، یا هر دو جزئش را به کمک استصحاب احراز بکند مثل ما نحن فیه که استصحاب هم در حیات مشکوکه و هم در عدالت مشکوکه، جاری بشود و در نتیجه، جواز تقلید در اینجا پیاده بشود برای اینکه هم حیات احراز شده و هم عدالت احراز شده است؟

خروج کلام محقق نایینی(ره) از محل بحث

لکن از بیانی که ما عرض کردیم معلوم می شود که این کلام ایشان در آن جهت، محل بحث واقع نشده است. به عبارت دیگر: یک وقت تعبیر در کلام مولا این طوری است:

«اذا کان زید حیّا عادلا یجوز تقلیده» که مسأله حیات، با مسأله عدالت در ردیف هم قرار گرفته و به عنوان دو وصف، فرض شده که اگر زید واجد این دو وصف حیات و عدالت باشد، «یجوز تقلیده». در چنین فرضی، بیان مرحوم محقق نائینی(اعلی اللّه مقامه الشریف) تمام است برای اینکه مسأله حیات و مسأله عدالت به عنوان دو عرض و به عنوان دو وصف در ردیف هم و باهم ذکر شده و فرقی نمی کرد که بگوید: «اذا کان زید حیّا عادلا او اذا کان عادلا حیّا». می گوید: اگر زید به صورت قضیۀ تعلیقیه دارای این دو وصف بود، دارای این دو عرض بود، شما می توانید از او تقلید بکنید، شما می توانید در مسائل به او مراجعه بکنید. اینجا اگر شما شک در حیات پیدا بکنید، استصحاب حیات، جاری است. اگر شک در عدالت پیدا بکنید، استصحاب عدالت جاری است. اگر در هر