سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 52

متیقنه می خواهید حکمی را که وجود و ثبوت ندارد، استصحاب بکنید؟ توضیح آن را دیروز در بیان ایشان عرض کردیم. جواب ایشان این است که اگر مسأله روی همین واجب مشروط یا حرمت مشروطه باشد، واجب مشروط به عنوان مثال است، حرمت مشروطه هم مثل«العنب یحرم اذا غلی» این اسمش حرمت مشروطه است یا نجاست مشروطه، فرق نمی کند بعد از آنکه شما محل نزاع را روی واجب مشروط و اشباه واجب مشروط بیاورید، من روز اولی که محل نزاع را عنوان کردم و به دنبال آن مسأله استصحاب تعلیقی را از دلیل لا تنقض استفاده کردیم این نکته را آنجا ذکر کردیم.

توجه به ثبوت و تحقق هر حکمی به تناسب خودش

عمده در آن نکته، جواب از محقق نائینی است و آن نکته هم این است که وجود و تحقق و ثبوت در هر حکمی باید به تناسب خودش ملاحظه بشود. اگر حکم عبارت از یک وجوب مطلق است، معنای ثبوت وجوب مطلق چیست؟ اگر یک حکمی به نحو واجب مطلق شد بخواهیم بگوییم: این حکم ثابت است، بخواهیم بگوییم که این حکم تحقق دارد، تحقق وجوب مطلق و واجب مطلق به این است که الان وجود داشته باشد و الان فعلیت داشته باشد و الان ظرف عمل پیدا کرده باشد. معنای وجود واجب مطلق این است اما اگر در مقابل واجب مطلق یک حکمی به نام واجب مشروط تصور کردیم، معنای ثبوت واجب مشروط این نیست که الان وجوب فعلیت داشته باشد، معنای ثبوت واجب مشروط این است که این حکم را مولا جعل کرده باشد، این حکم را مولا اعلام کرده باشد و این حکم را مولا در دستورالعمل عبید قرار داده باشد. معنای ثبوتش این است من آنروز عرض کردم. در«ان جائک زید فاکرمه» نقطه حساس مسأله همین است که عرض می کنم.

در«ان جائک زید فاکرمه» سه تا حال وجود دارد: یک حال قبل از آن که مولا گفته باشد«ان جائک زید فاکرمه» این حکم را مولا اصلا جعل نکرده. حال دوم این است که مولا این حکم را جعل کرد و به گوش عبد رساند لکن هنوز مجیء زید تحقق پیدا نکرده است. حالت سوم این است که مجیء زید هم تحقق پیدا کرد. دو جهت و دو طرف قصه خیلی روشن است آنجایی که مجیء زید محقق شده باشد و وجوب اکرام فعلیت پیدا کرده باشد در آنجا بلااشکال حکم تحقق دارد. در اول که هنوز مولا«ان جائک زید