سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 536

وجوب نماز جمعه در زمان غیبت باشد، یعنی امارۀ معتبره چه برخلاف استصحاب باشد و چه بر وفق استصحاب، جایی برای استصحاب باقی نمی گذارد. از نظر اصل مسأله هیچ جای تردید نیست و کسی در اصل مطلب تشکیک نکرده. لکن اشکال در علت این تقدّم و وجه تقدّم اماره بر استصحاب است. اینجا مرحوم آخوند بیانی دارند که به لحاظ اینکه تا حدی دقیق و مشکل است، ابتدا بیان ایشان را ما عرض می کنیم، بعد ان شاء اللّه به تفصیل همین مسأله می پردازیم.

بیان محقق خراسانی(ره) در علت تقدّم اماره بر استصحاب

مرحوم آخوند می فرمایند: آیا علت تقدّم اماره بر استصحاب، مسألۀ ورود یا مسأله حکومت است؟ و یا مقتضای جمع بین دلیل، این است؟ یعنی جمع بین دلیل حجیّت اماره فرضا مثل«صدّق العادل» که دلیل بر حجیّت خبر واحد است، و بین دلیل استصحاب که همان خطاب«لا تنقض الیقین بالشک» است. پس ایشان به حسب مقام ثبوت و احتمال، ابتداء سه احتمال را ذکر می فرمایند: یک احتمال این که علت تقدّم، مسأله ورود باشد، یک احتمال مسأله حکومت باشد و یک احتمال هم مسألۀ توفیق و جمع بین دلیلین باشد. بعد می فرمایند: تحقیق این است که این تقدّم، مستند به ورود است، یعنی دلیل اماره اصلا موردی برای«لا تنقض الیقین بالشک» باقی نمی گذارد و با توجه به دلیل اماره، عنوان لا تنقض محفوظ نمی ماند.

در توضیح این، می فرمایند: آنجایی که اماره، مخالف با استصحاب باشد، مثل اینکه خبر واحد معتبر دلالت کند بر عدم وجوب نماز جمعه در عصر غیبت، با اینکه مقتضای استصحاب در عصر غیبت، وجوب نماز جمعه است در اینجا اگر شما از حالت سابقه رفع ید کردید که حالت سابقه، وجوب نماز جمعه بود و حکم کردید به اینکه در زمان لاحق، نماز جمعه وجوب ندارد به اتکای خبر واحد معتبر، «هذا لیس نقضا للیقین بالشک». خطاب لا تنقض، شما را از نقض یقین بالشک نهی می کرد. هرکجا که رفع ید از حالت سابقه و حکم به خلاف حالت سابقه، عنوان نقض یقین بالشک داشته باشد، خطاب لا تنقض جلوگیری می کند. خطاب لا تنقض از نقض یقین به شک نهی می کند. اما آنجایی که عنوان نقض یقین به شک نباشد، بلکه با وجود یک امارۀ معتبره بر این که نماز جمعه در عصر غیبت لیس بواجب، شما اگر حالا گفتید: نماز جمعه لیس بواجب، از