سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 546

که در قرینۀ منفصلۀ مجاز نسبت به«رأیت اسدا» مطرح شد؟ که بگوییم: «اکرم العلماء» ظهور دارد در وجوب اکرام همۀ افراد علما، که از جمله افراد علما، همان فساق از علما هستند؟ در مسألۀ«اکرم العلماء» نسبت به«لا تکرم الفساق من العلماء»، آیا تقدّم دلیل خاص بر دلیل عام روی همین ملاک اقوائیت ظهور است کما این که شاید مقتضای تحقیق این باشد؟ یا این که از کلام شیخ بزرگوار در باب تعادل و ترجیح استفاده می شود که مسألۀ ورود و حکومت است که تحقیقش در آنجا باید مطرح بشود. حالا ما نمی خواهیم مصادیق برای اینجا ذکر کنیم. آن که لازم بود ذکر بشود، خود کلی این مسأله است که گاهی ملاک تقدّم یک دلیل بر دلیل دیگر، مسألۀ اقوائیت ظهور است و مصداق کاملش همان قرائن مجاز، قرائن منفصلۀ مجاز است، که آنجا هیچ ملاکی برای تقدّم، غیر مسألۀ اقوائیت، وجود ندارد. اما اینکه عام و خاص، مطلق و مقیّد از این مقوله است یا غیر این مقوله؟ ان شاء الله تفصیلش در همان باب تعادل و ترجیح باید بررسی شود.

تقدّم یک دلیل بر دیگری به ملاک حکومت

ملاک دیگری برای تقدّم وجود دارد که آن ملاک به قوّت ظهور و اقوائیت ظهور ارتباط ندارد، تابع این نیست که آن دلیل مقدّم از نظر ظهور، قوی تر باشد، بلکه روی یک جهت دیگر است و آن جهت، این است که آن دلیل مقدّم یک جهتی را مورد تعرض قرار داده، و مورد عنایت قرار داده که آن دلیل غیر مقدّم، متعرض این حیثیت نشده است، متعرض این جهت نشده است. یعنی وقتی که دلیل غیر مقدّم را با مدلول مطابقی اش، با مدلول لفظی اش با زبان ظهوری اش، ملاحظه می کنیم، می بینیم این حیثیت را متعرض نشده است، اما دلیل دیگر این حیثیت را متعرض است که این دلیل فاقد تعرض این حیثیت بود و علت تقدّم هم همین است. برای اینکه اگر هر دو دلیل متعرض بودند و یکی اثبات می کرد و دیگری نفی می کرد، بینشان یک نوع منافات و تعارض ملاحظه می شد ولو بدوا اما اگر دیدیم که متعرض آن حیثیت نشده است و در عین حال مثل آن قسم اول هم نیست که بین این دو دلیل هیچ ارتباطی وجود نداشته باشد چون در قسم اول گفتیم:

گاهی دو دلیل باهم ارتباطی ندارد، هیچ ربطی بین این دو نیست، او می گوید: «یجب اکرام العلماء» این می گوید: «یحرم اکرام الجهال»، اما اینجا در عین اینکه ربط هست، در عین اینکه اضافه و ارتباط دارد، اما مثل این می ماند که این دلیل اول آمده یک قسمت از