سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 547

مسائل را بیان کند، و دلیل دوم قسمت دیگر را بیان کند، جهتی را بیان کند که در دلیل اول گفته نشده است، و با زبان دلالت، دلالتی در آن رابطه وجود ندارد.

مثلا یک دلیل می گوید: «اکرم العلماء». محدودۀ دلالت این دلیل را که ملاحظه می کنید می بینید«اکرم العلماء» است، دیگر کاری به این ندارد که زید عالم هست یا نیست. می گوید: هرکه را شما عالم تشخیص دادید، من می گویم: «یجب اکرامه»، اما چه کسی عالم هست چه کسی عالم نیست، «اکرم العلماء» در محدودۀ دلالت خودش، هیچ تعرضی نسبت به اینکه«زید عالم ام لا، عمرو عالم ام لا، علم الفقه علم ام لیس بعلم، الفاسق من العلماء عالم او لیس بعالم» کاری به این کارها ندارد. او می گوید: شما عالم در اختیار من قرار بده، من به وجوب اکرام حکم می کنم. محدودۀ دلالت این دلیل این است.

حالا اگر یک دلیل واجب الاتباعی آمد و گفت: «زید لیس بعالم»، این با«اکرم العلماء» معارضه ندارد، برای اینکه«زید لیس بعالم» نفی نمی کند چیزی را که«اکرام العلماء» اثبات می کرده است. «زید لیس بعالم» دارد زید را از عنوان عالم بیرون می برد. «اکرم العلماء» که نیامد مصادیقی برای خودش انتخاب کند. در محدودۀ دلالت«اکرم العلماء» وجود مصادیق، مطرح نبود. او می گفت: شما عالم در اختیار من قرار بده، من می گویم که «یجب اکرامه» لذا ضربه ای به«اکرم العلماء» نخورده است.

تقدّم دلیل«زید لیس بعالم» بر«اکرام العلماء» تقدّم یک دلیلی نیست که از نظر ظهور اقوا باشد برای اینکه اقوائیت ظهور، معنایش این بود که دلیلان در بادی نظر متعارضان هستند، هرکدام دیگری را نفی می کند، لکن آن اقوا ظهورا به علت اقوائیت، تقدّم پیدا می کند. اما اینجا که نفی در کار نیست. مگر«اکرم العلماء» عالمیت زید را اثبات می کرد که«زید لیس بعالم» او را نفی کند؟ در حقیقت در درجۀ بعد ما نمی توانیم بگوییم: هیچ ارتباطی بین این دلیل نیست. اگر دلیل«اکرم العلماء» یی وجود نداشته باشد، اگر عالم بما انّه عالم وجوب اکرام نداشته باشد، درست نیست که مولا بگوید: «زید لیس بعالم». مگر عالم چه حکمی دارد که شما بگویید: «زید لیس بعالم»؟ ارتباط بین دلیلین از یک طرف محفوظ است، و از طرف دیگر، مسألۀ اقوائیت ظهور هم مطرح نیست.

عدم وجود معارضه و اقوائیت ظهور در دلیل حاکم و محکوم

روی این نکته خوب باید دقت کرد که از طرفی این دو دلیل طوری نیست که هیچ