سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 560

ملاک سوّمی تصور بکنیم. لذا مجبور هستیم که مسألۀ ورود را به عنوان یک شاخه ای از حکومت مطرح بکنیم. حکومت، نتائج مختلفی دارد. گاهی نتیجۀ تخصیصی دارد، گاهی نتیجۀ تقییدی دارد، گاهی هم نتیجۀ ورودی پیدا می کند و ثمرۀ آن همان ثمرۀ ورود می شود. اینجا باید اسم آن را به عنوان یک شاخه ای از حکومت، ورود گذاشت. در این یکی دو روز شرح و بسط کلام امام بزرگوار و توضیح بیانات ایشان بود.

امکان تصور ملاک سوم برای تقدّم به نحو ورود

ولی یک نکته ای در اینجا وجود دارد: در رابطۀ با ظهورات و دلالات، ما حق را به امام بزرگوار می دهیم. ما نمی توانیم از این دو ملاک، خارج بشویم. در رابطۀ با دلالت، همین دو ملاکی که ایشان فرموده است درست است که یا مسألۀ اقوائیّت ظهور است و یا مسألۀ تعرّض و لا تعرّض است که بازگشت به عدم منافات می کند. در رابطۀ با دلالت، حصر، حاصر است. تقسیم بین اثبات و نفی دائر است و از این دو حالت، متجاوز نیست.

امّا مسأله اینجاست که ممکن است ما یک ملاک سومی پیدا بکنیم، امّا نه روی این مقسم.

این مقسم، از دو ملاک بیرون نیست. آن ملاک سوم عبارت از این باشد که نفس وجود دلیل مقدّم، موجب این بشود که جا برای دلیل مؤخّر نباشد؛ یعنی دلیل مقدّم، در رابطۀ با دلالتش حرفی نمی زند. نه مسألۀ اقوائیّت ظهور است و نه مسألۀ تعرّض و لا تعرض است بلکه وجود دلیل مقدّم و بود دلیل مقدّم، سبب می شود که میدان را از دلیل مؤخّر بگیرد به طوری که اگر دلیل مقدّم نباشد، میدان برای دلیل مؤخّر باز است امّا وجود دلیل مقدّم، میدان را از دلیل مؤخّر می گیرد. دیگر نمی گذارد این میدان برای دلیل مؤخّر باشد.

اگر یک چنین جایی فرض کردیم، این یک نوع تقدّمی است که به لفظ ارتباط ندارد، به دلالت ارتباط ندارد و به ظهور ارتباط ندارد بلکه این مربوط به نفس دلیل مقدّم است که وجود این، مانع تحقق دلیل مؤخّر است. مثل اینکه برائت عقلیه که عنوانش قبح عقاب بلابیان است جایی که بیان نیست، این برائت عقلیه پیاده می شود و حکم به تقبیح عقوبت می کند و می گوید: عقوبت بلابیان، از نظر عقل، محکوم به قبح است. حالا اگر از ناحیۀ مولا، یک بیانی وارد شد، یک دلیلی وارد شد و گفت: فلان شیء واجب است. این دوتا را که باهم مقایسه کنیم پیداست وقتی که بیانی از مولا می آید و حکم می کند به وجوب یک شیئی، دیگر قاعدۀ قبح عقاب بلابیان، بساطش را جمع می کند برای اینکه این قاعده