سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 564

تعرضی نسبت به بیان بودن خودش ندارد. این بیان بودن دلیل، یک مسألۀ وجدانی و واقعی است که وقتی که یک دلیل می گوید: «شرب التتن حرام»، شما به آن عنوان«بیان» می دهید و الا خود دلیل نمی گوید: «أنا بیان» که مثل«لا شک لکثیر الشک» بشود. خود دلیل فقط می گوید: «شرب التتن حرام» و بیش از این، نمی تواند دلالتی داشته باشد.

(سؤال... و پاسخ استاد:) این بدیهی است که عقل جایی حکم به قبح عقاب بلابیان می کند که بیانی نباشد و ما وجدانا می بینیم که خبر واحد معتبر«بیان» امّا این«بیان»، مدلول خبر واحد نیست، مورد تعرض خبر واحد نیست. خبر واحد تعرضش این است که«شرب التتن حرام»، آنچه را که خبر واحد دلالت می کند، می گوید: «شرب التتن حرام». ما در وسائل دیده ایم که مثلا روایتی می گوید: «شرب التتن حرام» و در رسائل خوانده ایم که اگر بیانی نباشد، قاعدۀ قبح عقاب بلابیان، حکم به برائت می کند. این دوتا را که پهلوی هم می گذاریم که آیا با وجود خبر واحد معتبر بر حرمت، باز هم قاعدۀ قبح عقاب بلابیان پیاده می شود و یا پیاده نمی شود؟ معنایش این است که نمی شود. این معنای تقدّم است. اما ملاک این تقدّم چیست؟ آن چیزی که عمدۀ در این باب است، همین است که یک ملاک سومی برای تقدّم وجود دارد که این ملاک به لفظ ارتباط ندارد و به دلالت ارتباطی ندارد بلکه نفس وجود الدلیل موجب تقدّم بر دلیل مؤخّر و دلیل مورود است برای اینکه وجود دلیل، سبب می شود که بیان تحقق پیدا بکند. بیان که تحقق پیدا کرد، قاعدۀ قبح عقاب بلابیان کنار می رود. آیا این اسمش تقدّم نیست یا هست؟ اگر هست، چه ملاکی وجود دارد؟ ملاک آن در رابطۀ با لفظ است؟ «شرب التتن حرام» به قبح عقاب بلابیان چه ارتباطی دارد؟ ملاک آن یک مسألۀ دیگری است و آن در رابطه با نفس وجود دلیل بر حرمت است که از آن وجدانا و خارجا عنوان بیان استفاده می شود.

جدا کردن ملاک حکومت از ملاک ورود در ادله لفظیه

در ادلۀ لبی، مسأله خیلی روشن است امّا آنجایی که یک قدری به مسألۀ حکومت، نزدیک می شود همانجا باید حسابش را از آن جدا بکنیم. آنجایی است که هر دو دلیل لفظی باشد، همان جا می خواهیم ملاک ورود را از ملاک حکومت جدا کنیم و تصادفا مصداق آنجا، همین ما نحن فیه است که این چند روزه داریم روی آن بحث می کنیم که چرا خبر واحد بر استصحاب مقدّم است؟ چرا اماره بر استصحاب تقدّم دارد؟ که هم مثال