سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 568

ملاک تقدّم این است که با وجود دلیل وارد اصلا موقعیتی برای دلیل مورود نیست، محلّی برای او وجود ندارد ولی این نبودن موقعیت، به لحاظ دلیل وارد است.

اما در مسألۀ تخصّص وقتی که مولا می گوید: «اکرم العلماء» شما می گویید: جاهل از این«اکرم العلماء» تخصّصا خارج است، یعنی خروج جاهل دیگر در رابطۀ با دلیل دیگری نیست. ما اگر صرفا همین«اکرم العلماء» را داشته باشیم. تکوینا می دانیم که جاهل از این معنا خارج است. جاهل مغایر با عالم است. دیگر نیازی به این نیست که یک دلیل دیگری داشته باشیم که آن دلیل، «لا تکرم الجهّال» را بیان کرده باشد، و ما بگوییم:

موضوع اینها باهم ارتباط پیدا نمی کند.

پس در مسألۀ تخصص که در رابطۀ با خروج موضوع به حسب تکوین است، اصلا نیازی به دلیل دیگر ملاحظه نمی شود. «اکرم العلماء» که آمد جاهل تخصصا خارج است، چه روی جاهل، حکمی بار شده باشد یا حکمی بار نشده باشد، دلیلی در رابطۀ با جاهل داشته باشیم یا نداشته باشیم. اما در مسألۀ ورود، نیاز به دلیل وارد داریم. باید دلیل وارد باشد تا موقعیت را از دلیل مورود سلب بکند. باید دلیل وارد وجود داشته باشد، تا با وجود خودش موقعیت را از دلیل مورود سلب بکند و جا برای او باقی نگذارد.

نقش تعبّد در مسأله ورود و تخصّص

اگر بخواهیم مسأله را به یک تعبیر اصطلاحی بیان کنیم، این است که در مسألۀ ورود، تعبّد مطرح است، با کمک تعبد، موقعیت از دلیل مورود گرفته می شود، اما در مسأله تخصص، ما نیاز به تعبّد نداریم، و اصلا نیازی نداریم که یک حکمی روی جاهل ترتیب داده شده باشد. همین که گفت: «اکرم العلماء» جاهل تخصصا خارج است، ولو اینکه دلیل دیگری هم در مورد جاهل وجود نداشته باشد. پس فرق بین ورود و حکومت و تخصص به این کیفیت روشن شد.

علت تقدّم استصحاب بر سایر اصول عملیه

به دنبالۀ بحثی که در این جهت داشتیم که علت تقدّم امارات بر استصحاب چیست (که ما نتیجتا مسأله ورود را اختیار کردیم) این بحث پیش می آید که استصحاب با سایر اصول عملیه چه نسبتی دارد؟ اگر استصحاب با اصل برائت معارضه کرد، با اینکه هر دو