سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 582

بین این دو شک و این دو استصحاب، هیچ گونه تقدّم و تأخّر و علّیّت و معلولیت و سببیّت و مسببیّتی مطرح نیست. استصحاب طهارت در این ظرف با استصحاب طهارت در آن ظرف هیچ گونه تقدّم و تأخّری ندارند.

اما یک وقت این است که در عین اینکه علم اجمالی به انتقاض حالت سابقه در یکی از دو استصحاب داریم، اما بین این دو استصحابها و بین این دو شکی که مجرای استصحاب است، تقدّم و تأخّر مطرح است، سببیت و مسببیت مطرح است. وقتی که مسأله سببیت و مسببیت مطرح است، ما می بینیم که سه جور سببیت و مسببیت داریم:

یک سببیت و مسببیت شرعیه، یک سببیت و مسببیت عقلیه، یک سببیت و مسببیت عادیه که تقدّم و تأخّر بین این دو استصحاب، سه جور تصور می شود.

سببیّت و مسببیّت شرعی، عادی، عقلی

اما تقدّم و تأخّر شرعی، مثل همان مثال معروف: اگر یک لباس نجسی را به یک آب مشکوک الکرّیه تطهیر کنند که حالت سابقه آن آب، کرّیت بوده است، اینجا بعد از آنکه این لباس نجس به آب مشکوک الکرّیه ای که حالت سابقه اش کرّیت بوده تطهیر شد، ابتداء ما دو استصحاب داریم: یکی استصحاب کریت که در ماء جریان پیدا می کند، یکی هم استصحاب بقای نجاست که در لباس جریان پیدا می کند. بین این دو استصحاب، تقدّم و تأخّر است و بین شکهای اینها سببیت و مسببیت است، برای اینکه اگر از ما سؤال کردند: چرا شک داری که این لباس تو پاک شد یا نه؟ می گوییم: برای اینکه شک دارم که آن آبی که این لباس با آن تطهیر شد، آیا کرّ بود یا کرّ نبود؟ پس بین این دو، تقدّم و تأخّر شرعی مطرح است.

این دو استصحاب ابتداء باهم تعارض دارند برای اینکه نمی شود از طرفی حکم کنیم به اینکه آن آب بر کرّیت باقی است، و از طرف دیگر حکم کنیم به اینکه لباس بر نجاست باقی است زیرا ما یقین داریم که حالت سابقه در یکی از این دو منتقض شده است، برای اینکه اگر آب کرّیتش منتقض شده باشد، این لباس بر نجاست باقی است، اما اگر آب به کرّیتش باقی بود، لازمه اش طهارت لباس است و معنای طهارت لباس، انتقاض حالت سابقه نجاست در لباس است. پس ما یقین داریم که حالت سابقه در ماء یا در لباس بلااشکال انتقاض پیدا کرده است و همین علم اجمالی به انتقاض است که بین این دو