سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 61

مستصحب ما خودش شرعی است، هزاران اثر بر آن بار می شود ولو آثار عقلی، من آن روز اشاره کردم شما وقتی که وجوب نماز جمعه را استصحاب می کنید، مستصحب شما وجوب نماز جمعه است، اما حالا که استصحاب کردید؛ عقل به شما حکم نمی کند به اینکه باید اطاعت کنید؟ این برای این است که موضوع حکم عقل به وجوب اطاعت، هر وجوب شرعی است. می خواهد وجوب یقینی باشد، می خواهد وجوب مدلول علیه بالاماره باشد، یا می خواهد وجوب مقتضای اصل عملی باشد.

در اینجا هم وقتی که شما استصحاب سببیت شرعیه را جاری می کنید، «لا تنقض الیقین بالشک» می گوید: سببیت شرعیه در زمان شک محقق است، وقتی که سببیّت شرعیه محقق است، عقل می گوید: پس«عند وجود السبب»، مسبب ترتب پیدا می کند.

این حکم عقل روی موضوع سببیت شرعیه است، شما سببیت شرعیه را به استصحاب ثابت کردید، لذا به نظر نمی رسد که اگر ما در باب سببیت قائل به جعل استقلالی شدیم و استصحاب سببیت را جاری کردیم، این استصحاب مثبت شود؟ نه، یک استصحاب رو به راهی است و نتیجه این استصحاب این است که«عند وجود السبب»، مسبب ترتب پیدا می کند.

اشکال به مرحوم شیخ(ره) در منشأ انتزاع سببیت

مرحوم شیخ انصاری در باب سببیت و اشباه اینها می فرماید: اینها انتزاع از احکام تکلیفیه می شود و چون انتزاع از احکام تکلیفیه می شود، لذا همه اینها مجعول«بالتبع» هستند نه مجعول«بالاستقلال»، حالا می خواهیم بین دو حرف ایشان جمع کنیم، اینجا می فرمایند: استصحاب سببیت در احکام وضعیه جاری است، سببیت امر انتزاعی است، ما از ایشان سؤال می کنیم که شما سببیّت غلیان عنب را برای حرمت از کجا انتزاع کردید؟ شما که می خواهید بگویید: غلیان عنب سببیت برای حرمت دارد و می فرمایید: سببیت از حکم تکلیفی انتزاع می شود، آن حکم تکلیفی در اینجا که می خواهید سببیت را از آن انتزاع کنید، کدام است؟ اگر شما مثل ما واجب مشروط و حرمت مشروط را قائل بودید، می گفتید: ما از«ان جائک زید فأکرمه» انتزاع سببیت می کنیم، از«العنب یحرم اذا غلی»، انتزاع سببیت می کنیم، اما شما که واجب و حرمت مشروط را منکرید، انتزاع سببیت از چه چیزی می کنید؟ در ما نحن فیه شما از چه می خواهید انتزاع سببیت کنید؟ چه دلیلی