سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 68

دیگر مرحوم شیخ نفرمودند که علت حکومت چیست؟ و وجه حکومت را توضیح ندادند. به نحو ابهام و اجمال مسألۀ حکومت استصحاب تعلیقی را بر استصحاب تنجیزی مطرح کردند.

مرحوم محقق خراسانی(اعلی الله مقامه الشریف) یک بیان در حاشیۀ رسائل مرحوم شیخ، و یک بیان هم در کفایه دارند. سیدنا الاستاذ الاعظم الامام(مد ظله العالی) معتقد هستند که باطن بیان مرحوم آخوند در کفایه همان بیانی است که در حاشیۀ رسائل دارند، ولو اینکه بعضی از عبارات و تعبیرات آن به فرمودۀ ایشان مضر و مخل است، امّا باطن و روح حرف مرحوم آخوند در کفایه، همانی است که در حاشیۀ رسائل بیان کرده اند.

خلاصۀ نظر مرحوم آخوند را در حاشیه عرض می کنم، بعد عبارت کفایه را ملاحظه می کنیم. از یک طرف امام بزرگوار آن طور فرموده اند، از یک طرف دیگر بعض الاعلام طور دیگری نظریۀ مرحوم آخوند را در کفایه مطرح کردند، و شاید به نظر می رسد که مرحوم آخوند هیچ یک از این دو حرف را نمی زند، نه ناظر به بیان امام بزرگوار هستند، و نه قابل حمل بر آن بیانی است که بعض الاعلام کرده اند.

سببیت؛ علت حکومت استصحاب تعلیقی بر استصحاب تنجیزی

امّا بیانی که مرحوم آخوند در حاشیه دارند. ایشان حکومت مرحوم شیخ را(در حاشیۀ رسائل) توضیح داده اند و فرموده اند: علّت حکومت مسألۀ سببیت و مسببیت است، مصداق روشن در باب حکومت یک استصحاب بر یک استصحاب دیگر، مسألۀ سببیت و مسببیت است که شما مثالهای آن را زیاد دیده اید. مثلا اگر انسان دستش آلودۀ به نجاست باشد، این دست آلودۀ به نجاست را در یک حوضی که مشکوک الکریه است، بزند و آن حوض حالت سابقه اش کریت است. یک آبی اینجا وجود دارد، قبلا این آب کر بوده است و الان نمی دانیم که کر است یا نه؟ این دستی که قطعا آلودۀ به نجاست است، را به این آب زدیم و با این آب مشکوک الکریه این دست را تطهیر کردیم. اینجا محققین می فرمایند: شما ولو اینکه ابتدائا دوتا استصحاب دارید، از یک طرف شک می کنید که این حوض در زمان تطهیر«هل کان باقیا علی الکریّه ام زالت عنه الکریّه؟»، استصحاب کریت حوض را جاری می کنید، کریت ماء واقعه در حوض را جاری می کنید. و از طرف دیگر این دست شما حالت سابقۀ نجاست متیقنه دارد، و با آب