سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 7

معنای مرکب همین است، وقتی که شما جلوس را مقیّد به ما بعد الزوال کردید، معنایش این است که جلوس بما هو جلوس، تمام الموضوع نیست، این تمام المتعلق نیست.

«تمام المتعلق، الجلوس المقید بما بعد الزوال» است. پس موضوع نفی و اثبات دو تا شد، موضوع نفی و اثبات متغایر شد. برای اینکه استصحاب وجودی، وجوب را روی نفس«الجلوس بما انّه تمام الموضوع و بما انّ شیئا آخر، لیس له دخل فی الموضوع» روی این ثابت می کند. می گوید: «الجلوس تمام الموضوع للوجوب».

استصحاب عدمی هم می گوید: «الجلوس مقیّد بما بعد الزوال» این مقیّد بما هو مقیّد لا یکون واجبا، مقیّد بما هو مقیّد لا یکون متصف بالوجوب، جمع بین این دو تا هیچ مانعی ندارد.

توضیحی دربارۀ معنای اطلاق

ما در بحث اطلاق هم ذکر کردیم که معنای اطلاق عبارت از سریان نیست، معنای اطلاق این نیست که وقتی مولا می گوید: اعتق الرقبه، یعنی رقبۀ مؤمنه را واجب کرده است، رقبۀ کافره را هم واجب کرده است، نه. معنای اعتق الرقبه این است که تمام الموضوع عبارت از«عتق الرقبه» است. ایمان خارج، کفر خارج، سیاهی خارج، سفیدی خارج، اینها هیچکدام نقشی در موضوعیت موضوع ندارند. پس اگر استصحاب وجودی این معنا را دلالت کرد که«الجلوس بما هو جلوس» بدون اینکه شیء دیگری کمترین دخالت در موضوعیت این جلوس را داشته باشد، نفس هذا الجلوس یکون واجبا، و دلیلش هم استصحاب وجوب یا استصحاب وجود به تعبیر اینها است. اما در استصحاب عدم اگر شما می گفتید که جلوس واجب نیست بین الاستحابین تعارض بود، تعارضش هم تعارض بالذات. اما شما در استصحاب عدم می توانید بگویید که جلوس واجب نیست، و اگر قضیۀ متیقنه شما می خواست عدم وجوب الجلوس باشد، به قضیۀ متیقنه دیگر انتقاض پیدا کرد، و در حقیقت عدم وجوب الجلوس حالت سابقه ندارد که شما بخواهید استصحاب بکنید. آن که حالت سابقه دارد و از نظر جریان استصحاب هیچ مناقشه ای در آن نمی شود کرد، جلوس مقیّد بما بعد الزوال است، و در استصحاب، عدم وجوب را شما روی این عنوان ثابت می کنید، می گویید: جلوس مقیّد بما بعد الزوال این لا یکون واجبا، و جمع بین این دو تا امکان ندارد. و«الجلوس بما انّه مقیّد بما بعد الزوال