سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 15 صفحه 70

می دهند.

ما عرض کردیم وقتی که شما استصحاب وجوب نماز جمعه را جاری می کنید، یک حکم عقلی بدنبال آن است و هو وجوب الاطاعه. این وجوب الاطاعه با اینکه لازمۀ عقلی است، معذلک ترتب پیدا می کند، چرا؟ برای اینکه وجوب اطاعت عقلی موضوعش حکم شرعی است. حالا این حکم شرعی می خواهد واقعی باشد و یا ظاهری باشد. اگر نماز جمعه مسلم واجب باشد، وجوب اطاعت به دنبال آن است. اگر نماز جمعه برحسب استصحاب وجوب آن ثابت بشود، باز هم وجوب اطاعت به دنبال آن است، برای اینکه عقل می گوید: از وجوب شرعی باید اطاعت کرد. حالا این وجوب شرعی چطور ثابت شده است واقعی باشد و یا ظاهری باشد؟ این از نظر شرعی فرقی نمی کند. هم وجوب واقعی لازم الاطاعه است، هم وجوب ثابت شدۀ به استصحاب لازم الاطاعه است.

مرحوم آخوند هم در حاشیه چنین حرفی می گویند، می فرمایند: استصحاب حرمت تعلیقی که جاری شد، می گوید: این زبیب بعد الغلیان حرام است. لازمۀ عقلی حرام، عدم حلیّت است. چون حلیّت مجرای استصحاب تنجیزی بود، حلیّت استصحاب تنجیزی می خواست روی آن جاری بشود. این حرمت تعلیقیۀ ثابت شدۀ به استصحاب، آن حلیّتی را که شما به استصحاب تنجیزی می خواهید جاری کنید، برمی دارد ولو اینکه از راه عقل هم برمی دارد هیچ مسأله ای نیست.

پس عمدۀ مطلب که من روی آن تکیه دارم این است که مرحوم آخوند در حاشیۀ رسائل در توضیح کلام شیخ رسما مسألۀ سببیت و مسببیت را مطرح کرده است، کلمۀ مسبب و سبب را به کار برده است، و راه حکومت را هم از همین راه سببیت و مسببیت قرار داده است.

علت بودن سببیت در حکومت استصحاب تعلیقی بر تنجیزی

اما بیان ایشان در کفایه نیاز دارد به اینکه ما بیان ایشان را بخوانیم، ببینیم آیا بیان ایشان مسألۀ سببیت و مسببیت را می گوید همانطوری که امام بزرگوار(مد ظله العالی) تصریح به این معنا می فرماید؟ یا اینکه نه، به نظر می رسد که این را مطرح نمی کند. ما عبارت ایشان را می خوانیم ببینیم که آیا مراد ایشان سببیت و مسببیت است یا نه؟ بعد این حرفی