سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 16 صفحه 307

معنا مطرح نیست، مثل«اعتق رقبه» و«لا تعتق رقبه کافره» که دیگر نیازی ندارد وحدت حکم را از راهی احراز کرده باشیم.

تشبیه خاصین متوافقین به باب مطلق و مقیّد

آنجایی که خاصان متوافقین باشند و وحدت حکم را احراز کرده باشیم، فهمیده باشیم که در رابطۀ با عام و در مقابل عام، یک حکم بیشتر وجود ندارد، مثلا در همان مثالی که عام ما«اکرم کل عالم» است، و در مقابل دو تا دلیل خاص داریم: یکی می گوید:

«لا تکرم النحویین من العلماء» یکی می گوید: «لا تکرم الکوفیین من النحویین» که دلیل دوم با خاص اول، عموم و خصوص مطلق است، اینجا اگر احراز وحدت سبب کردیم، همان طوری که در باب مطلق و مقیّد اشاره شد، وحدت حکم، گاهی از راه وحدت سبب احراز می شود و گاهی از راههای دیگر احراز می شود. بالاخره اگر فهمیدیم که در مقابل«اکرم کل عالم» یک حکم«لا تکرم» داریم، حکمی که مشتمل بر نهی از اکرام وجود دارد، منتها نمی دانیم حکم اکرام به مطلق نحویین متعلق است یا به خصوص اکرام کوفیین از نحویین متعلق است؟

همان طوری که در باب مطلق و مقیّد، آنجایی که مطلق و مقیّد متوافقین هستند و شما وحدت حکم را احراز کرده اید، مطلق را حمل بر مقیّد می کنید، اینجا هم باید آن خاص فوق را به اخص تخصیص بزنید، از آن خاص اول که وسیع تر از خاص دوم است، تعبیر به خاص می کنیم، و از آن خاص ضیق تر تعبیر به اخص می کنیم.

اینجا«لا تکرم النحویین من العلماء» باید به«لا تکرم الکوفیین من النحویین» تخصیص بخورد. بعد از آنکه تخصیص خورد، در مقابل عام، یک دلیل و مخصّص بیشتر نداریم.

همان طوری که در سایر مواردی که در برابر عام، یک مخصّص وجود دارد، ما مسائل مختلفۀ تخصیص را پیاده می کنیم، اینجا هم در حقیقت ولو این که صورتا ما دو مخصّص داریم، لکن بعد از آنکه خاص فوق به خاص اخص، تقیید خورد، مجموع این دو خاص سر از«لا تکرم الکوفیین من النحویین» درآورد، مثل این که از اول همین معنا وجود داشته، و همین دلیل اخص تحقق داشته. منتها همین جا هم یک ملاحظه ای باید بشود و آن ملاحظه این است که ببینیم این«لا تکرم الکوفیین من النحویین» که می خواهد«لا تکرم النحویین» را تخصیص بزند، آیا مستلزم تخصیص اکثر هست یا نه؟ اگر تخصیص