سیری کامل در اصول فقه: دوره ده ساله دروس خارج اصول محمد فاضل لنکرانی جلد 16 صفحه 415

عنوان فریضه مطرح کرده است، را از بین ببرد. «کان فی ذلک کلّه متبعا مسلّما، مؤدّیا عن الله» رسول خدا در همۀ این مسائل، سر تا پا تابع وحی بود، در برابر احکام خدا تسلیم بود و هرچه اداء می کرد فی ناحیه الله اداء می کرد«و ذلک قول الله» خدا در قرآن در حکایت از رسول خدا می فرماید: «إِنْ أَتَّبِعُ إِلاّ ما یُوحی إِلَیَّ» رسول خدا فرموده که من جز چیزی که خدا به من وحی کرده باشد را اتباع نمی کنم. «فکان علیه السلام متّبعا للّه مؤدّیا عن اللّه ما أمره به من تبلیغ الرساله» سر تا پا مأموربه را که عبارت از تبلیغ رسالت باشد، کاملا مؤدّی و انجام دهنده بوده است.

معنای عبارت تا اینجا این شد که اگر دو روایت متعارض از رسول خدا دربارۀ محرمات و محللات فرائض وارد بشود و یکی از آن دو مخالفت با کتاب الله داشته باشد و دیگری مخالف با کتاب الله نباشد، در حقیقت آن مخالف کتاب الله را باید کنار بگذاریم و آن موافق کتاب الله را باید اخذ کنیم. در حقیقت تا اینجا روایت، مسألۀ ترجیح به موافقت کتاب را در مقابل طرح مخالف کتاب بیان کرده است.

راوی می گوید: «قلت: فانّه یرد عنکم الحدیث فی الشیء عن رسول الله مما لیس فی الکتاب و هو فی السنّه» می گوید: سؤال کردم که گاهی از شما اهل بیت، روایتی وارد می شود که این روایت یک مطلبی را دلالت می کند که عین این مطلب در سنّت رسول خدا وجود دارد و با سنّت رسول خدا مطابقت دارد«ثمّ یرد خلافه» بعد می بینم که یک روایت دیگر از شما آمد که مخالف با سنّت رسول خداست. روایت اول موافق با سنّت رسول خداست، روایت دوم مخالف با سنّت رسول خداست و مسأله هم اصلا در قرآن مطرح نشده و مورد تعرّض قرار نگرفته است، اینجا چه باید بکنیم؟ «فقال: کذلک قد نهی رسول الله صلی الله علیه و آله عن أشیاء نهی حرام» مسأله این طور است که گاهی رسول خدا از بعضی چیزها نهی فرموده است که نهی آن، نهی تحریمی است و مفاد آن، حرمت است، «فوافق فی ذلک نهیه نهی الله» این نهی مثل این است که در قرآن ذکر شده باشد و اگر نهی در قرآن ذکر شده باشد، ملاک و میزان قرار می گیرد. اگر نهی رسول خدا، نهی حرام باشد، مثل این است که این نهی در قرآن مطرح است. و در ناحیۀ امر: «و امر بأشیاء فصار ذلک الأمر واجبا لازما کعدل فرائض الله فوافق فی ذلک أمره امر الله». گاهی رسول خدا(صلی الله علیه و آله) یک سری اوامری دارد که امر الزامی و امر وجوبی است. اگر چنین شد، مثل امری می ماند که در قرآن، مطرح شده و در قرآن ذکر شده باشد.