- مقدمه مولف 1
- امر اول 2
- مطلب اول: ضابطه موضوع در هر علم 2
- مبحث اول: موضوع علم 2
- امور سیزده گانه 2
- اشاره 2
- اشاره 2
- مطلب دوم: بیان اقسام واسطه 2
- مطلب سوم: بیان اقسام عرض 3
- مبحث دوم: مسائل علم 4
- مطلب چهارم: رابطه موضوع هر علم با موضوعات مسائل آن علم 4
- مبحث سوم: تمایز علوم 5
- مبحث چهارم: موضوع علم اصول 5
- مبحث پنجم: تعریف علم اصول 6
- اشاره 9
- اقسام وضع به اعتبار منشأ 9
- اشاره 9
- مبحث اول: تعریف وضع 9
- امر دوم: وضع 9
- مبحث دوم: اقسام وضع 9
- اقسام وضع به اعتبار موضوع له 10
- اقسام وضع به اعتبار موضوع 10
- مبحث سوم: معنای حروف 11
- مبحث چهارم: خبر و انشاء 12
- مبحث پنجم: اسماء اشاره و ضمائر 12
- امر سوم: ملاک صحت استعمال لفظ در معنای مجازی 13
- امر چهارم: انواع استعمال لفظ 14
- امر پنجم: نقش اراده در دلالت 16
- اشاره 16
- ادله مصنف 16
- امر ششم: وضع مرکبات 18
- امر هفتم: علائم حقیقت و مجاز 19
- اشاره 22
- تعارض احوال 22
- امر هشتم: تعارض حالات لفظ 22
- اشاره 23
- امر نهم: حقیقت شرعیه 23
- توضیح حقیقت شرعیه 24
- مبحث اول: مبنای بحث صحیح و اعم 26
- امر دهم: صحیح و اعم 26
- اشاره 26
- مبحث دوم: معنای صحت 27
- اشاره 28
- مبحث سوم: قدر جامع 28
- قدر جامع برمبنای صحیحی 28
- قدر جامع بر مبنای اعمی 31
- اشاره 34
- مبحث چهارم: عام بودن وضع و موضوع له در الفاظ عبادات 34
- مبحث پنجم: ثمره نزاع بین صحیحی و اعمی 34
- ادله صحیحی 36
- ادله اعمی 38
- امر اول: جریان نزاع در الفاظ معاملات 42
- سه امر پایانی 42
- امر دوم: بی ثمر بودن نزاع در الفاظ معاملات 43
- امر سوم: اجزای دخیل در ماموربه 44
- اشاره 46
- امر یازدهم: اشتراک لفظی 46
- دلیل قول دوم 46
- اقوال در مورد امکان و وقوع مشترک لفظی 46
- اشاره 46
- دلیل قول اول 46
- دلیل قول چهارم 47
- دلیل قول سوم 47
- اشاره 49
- مبحث دوم: ذکر اقوال در مساله 49
- امر دوازدهم: استعمال لفظ مشترک در بیش از یک معنا 49
- مبحث سوم: دلیل مصنف 49
- مبحث اول: تحریر محل نزاع 49
- مبحث چهارم: بیان اقوال در مساله 50
- امر سیزدهم: مشتق 54
- مقصود از مشتق 54
- اشاره 54
- مقصد اول: بیان محل نزاع 54
- اشاره 54
- مشتقات مورد نزاع 55
- صور چهارگانه اخذ مبدا اشتقاق در ذات 55
- اقسام اتحاد 55
- یک فرع فقهی 57
- جریان نزاع در اسم زمان 57
- افعال و مصادر مزیده 58
- دو شاهد 58
- دلالت یا عدم دلالت فعل بر زمان 59
- نقض های چهارگانه 59
- معنای حرفی 60
- اقسام تصور معنای حرفی و اسمی 61
- اختلاف مشتقات در مبادی 62
- مقصود از «حال» 63
- اصل در وضع مشتق 65
- اقوال در مساله 66
- ادله مصنف 66
- ادله قائلین به اعم 67
- امر اول: مشتق، بسیط یا مرکب 70
- امر دوم: فرق مفهوم مشتق و مبدا اشتقاق 75
- امر سوم: ملاک حمل 76
- اشاره 77
- امر پنجم: اعتبار قیام مبدا به ذات 77
- امر چهارم: تغایر مفهومی بین مبدا و ذات 77
- اقسام محمول 78
- امر ششم: کیفیت اسناد مبدا به ذات 79
- اشاره 79
- فصل اول: آنچه متعلق به ماده امر است 81
- مقصد اول: اوامر 81
- معنای لغوی 81
- معنای اصطلاحی 82
- اقسام طلب وجوبی 85
- مقصود از طلب 85
- مقایسه طلب و اراده 86
- نظر مصنف در بحث طلب و اراده 86
- تفصیل مطلب 87
- دلیل مصنف بر اتحاد طلب و اراده 87
- دلیل اشاعره بر مغایرت طلب و اراده 88
- اشکال و دفع 90
- فصل دوم: آنچه متعلق به صیغه امر است 91
- اشاره 95
- مقدمه اول: معنای وجوب توصلی و تعبدی 95
- مقدمه دوم: معنای تقرب، در واجب تعبدی 96
- مقدمه سوم: بطلان تمسک به اطلاق امر 99
- مبحث ششم: دلالت صیغه بر وجوب نفسی تعیینی عینی 100
- تقسیمات واجب 100
- اشاره 100
- اشاره 101
- مبحث هفتم: ظهور امر عقیب حظر 101
- تقسیم سوم: عینی و کفایی 101
- تقسیم دوم: تعیینی و تخییری 101
- تقسیم اول: نفسی و غیری 101
- مبحث هشتم: مره و تکرار 102
- اشاره 102
- اقوال در مساله 102
- تحقیق مطلب 105
- کیفیت امتثال 105
- اشاره 106
- مبحث نهم: فور و تراخی 106
- استدلال به آیات بر فور 106
- فصل سوم: إجزاء 108
- معیار در تشخیص معنای «اقتضاء» 109
- اشاره 109
- تفاوت مساله إجزاء با مساله مره و تکرار 111
- اشاره 111
- موضع اول: إجزاء اتیان مامور به، از اعاده 111
- تفاوت مساله اجزاء با مساله تبعیت قضاء از اداء 111
- موضع دوم 112
- اشاره 112
- بحث ثبوتی 112
- مقام اول: إجزاء و عدم إجزاء امر اضطراری از امر واقعی 112
- اشاره 112
- بحث اثباتی 114
- اقسام حکم ظاهری 115
- مقام دوم: إجزاء و عدم إجزاء امر ظاهری از امر واقعی 115
- اشاره 115
- اشاره 115
- بحث اول: اصول جاریه در تنقیح موضوع 115
- بحث دوم: اصول جاریه در تکلیف 118
- اشاره 118
- تذنیب اول: إجزاء در قطع وجدانی طریقی به حکم 119
- دو تذنیب 119
- تذنیب دوم: پاسخ به اشکالی بر إجزاء 120
- فصل چهارم: مقدمه واجب 121
- مطلب دوم: عقلی یا لفظی بودن مساله 121
- اشاره 121
- مطلب اول: فقهی یا اصولی بودن مساله 121
- اشاره 126
- تقسیم اول: مطلق و مشروط 126
- تذنیب 131
- مطلب دوم 131
- مطلب اول 131
- واجب معلق و منجز 132
- تنبیه 134
- واجب نفسی و غیری 138
- دو تذنیب 140
- اشاره 143
- واجب اصلی و تبعی 150
- فصل پنجم: ضد (آیا امر به شی ء، اقتضاء نهی از ضد آن را دارد؟ ) 160
- فصل ششم: عدم جواز امر، هنگام انتفای شرط 168
- فصل هفتم: تعلق اوامر و نواهی به طبایع یا افراد 170
- فصل هشتم: عدم بقای جواز، بعد از نسخ وجوب 173
- فصل نهم: واجب تعیینی و تخییری 175
- فصل دهم: وجوب کفائی 180
- فصل یازدهم: واجب موقت و غیر موقت 181
- فصل دوازدهم: امر به «امر به شی ء» 184
- فصل سیزدهم: امر مجدد 185
- مقصد دوم: نواهی 186
- اشاره 186
- امر دوم: تفاوت مساله اجتماع امر و نهی با مساله نهی در عبادات 189
- امر اول: مقصود از واحد در عنوان مساله 189
- اجتماع امر و نهی 189
- امر سوم: اصولی یا کلامی بودن بحث 191
- امر چهارم: عقلی بودن مساله 192
- امر پنجم: عمومیت نزاع 193
- امر هفتم: بیان دو توهم 194
- امر ششم: رد بیان صاحب فصول 194
- امر هشتم: تفاوت اجتماع امر و نهی با باب تعارض 195
- امر نهم: ملاک مجمع 196
- امر دهم: ثمره نزاع 197
- تنبیهات مساله اجتماع 209
- امر دوم: عقلی بودن مساله 225
- دلالت نهی بر فساد و بطلان 225
- امر اول: نسبت این مساله با مساله اجتماع امر و نهی 225
- امر سوم: وجود ملاک بحث در نهی تنزیهی 226
- امر چهارم: مفهوم عبادت 227
- امر ششم: مفهوم صحت و فساد 228
- امر پنجم: مفهوم شیء 228
- امر هفتم: مقتضای اصل اولی 231
- امر هشتم: تحریر محل نزاع 232
- تذنیب 237
- اشاره 239
- مقصد سوم: مفاهیم 239
- مفهوم شرط 241
- ادله مثبتین مفهوم شرط 241
- ادله منکرین مفهوم شرط 244
- سه امر پایانی 247
- امر اول: مقصود از حکم 247
- امر دوم: تعدد شرط و وحدت جزا 250
- امر سوم: تداخل یا عدم تداخل در مسببات 251
- ادله قائلین به مفهوم وصف 257
- مفهوم وصف 257
- دلیل منکرین مفهوم وصف 259
- مفهوم غایت 262
- مفهوم استثناء 264
- ادوات حصر 265
- مفهوم عدد 269
مقدمه مولف
بسم الله الرحمن الرحیم
حمد و سپاس، خدای رحمان و رحیمی را سزد که احد است و صمد؛ و صلوات، فرستاده ای را شاید که رحمت بر عالمیان است و خاتم انبیا، و حق تعالی خود بر او صلوات فرستاده و مومنین را بدان امر فرموده؛ وتحیت، جانشینی را باید که در وصف او همین بس که نفس نبی است، و فرزندان پاک و طاهرش که مصباح هدایتند و سفینه نجات، و اصول را القا نموده اند تا راه استنباط فروع بر فقیهان هموار گردد؛ و سلام بر خاتم اوصیا که یگانه ملجأ است و پس از ناتوانی و نا امیدی ابنای بشر، عقل انسان را به حد کمال رساند و عدالت را به عالمیان بنماید.
کتاب کفایه الاصول، که مؤلف و مؤلف آن از جایگاه رفیع و والایی برخوردارند، و از ابتدا تا کنون مورد عنایت و توجه علما و بزرگان قرار داشته اند، تا آنجا که از بدو ارائه، محور مباحث و تالیفات اصولی قرار گرفته و غالب محافل درسی و منابع علمی در این موضوع را به خود اختصاص داده؛
تالیفی که تقریبا یک دور کامل از مباحث اصول الفقه را تالیف نموده و به واقع اثری است محققانه و مدققانه، که تلاش مولف در اختصار می باشد و عنایت او به جامعیت، اگرچه این امر، باعث شده تا اغلاق هایی در متن حاصل شود، که خود موجب برانگیختن تلاش شاگردان و بزرگان دیگر در بیان این نقاط، و عامل تدوین بیش از دویست شرح و حاشیه بر آن گردیده.
متن حاضر نیز در حد توانِ بسیار ناچیز مولف، تحریری از این اثر به زبان فارسی است که در حد امکان سعی نموده تا کلام مصنف را روشن و گویا بازنویسی نماید و برخی از اغلاقات آن را برطرف گرداند تا زمینه ورود به اصل کتاب فراهم آید.
امید که قابل توجه و استفاده واقع گردد.
مجتبی حمیدی اصفهانی
1398 ه-.ش