مروری بر کفایه الاصول جلد 1 صفحه 3

2. واسطه در ثبوت: مانند اسناد حرکت به کسی که در حال راه رفتن است و در واقع حرکت از خود اوست. چنین اسنادی، «إسناد إلی من هو له» است.

3. واسطه در اثبات: یعنی واسطه در علم؛ مانند علم به وجود آتش به واسطه دیدن دود.

مطلب سوم: بیان اقسام عرض

مراد از عارض همان محمول بر ذات است.

مراد از ذاتی، ذاتی در باب حمل و عرض است.

عُروض عارض بر معروض:

1. بالذات است و نیازی به واسطه ندارد؛ در این صورت:

1.1. عارض مساوی با معروض است؛ مانند: «الانسان متعجب»

1.2. عارض اعم از معروض است؛ مانند: «الناطق حیوان»

1.3. عارض اخص از معروض است؛ مانند: «الحیوان ناطق»

2. نیازمند واسطه است؛ در این صورت:

2.1. واسطه داخلیه است؛ یعنی یا جنس معروض و یا فصل معروض است:

2.1.1. واسطه اعم از معروض است، به عبارت دیگر واسطه جنس معروض است؛ مانند: «الانسان متحرک»، که حرکت برای انسان از جهت حیوان بودن اوست.

2.1.2. واسطه اخص از معروض است، به عبارت دیگر واسطه فصل معروض است؛ مانند: «الانسان متکلم» که تکلم برای انسان از جهت ناطق بودن اوست.

2.2. واسطه خارجیه است؛ یعنی خارج از ذات معروض است:

2.2.1. واسطه خارجی اعم از معروض است؛ مانند: «الابیض متحیز» که تحیز به واسطه جسم بودن عارض بر ابیض شده است.