مروری بر کفایه الاصول جلد 1 صفحه 46

امر یازدهم: اشتراک لفظی

اشاره

مشترک دو قسم است:

1. مشترک معنوی: یعنی لفظی دارای یک معنای جامع و کلی قابل انطباق بر افراد کثیری باشد، مانند لفظ انسان.

2. مشترک لفظی: یعنی یک لفظ حداقل دارای دو یا چند معنای متفاوت باشد، طوری که برای هرکدام از آن دو معنا، جداگانه وضع شده باشد. این قسم از مشترک، از دو جهتِ امکان و وقوع مورد بحث است.

اقوال در مورد امکان و وقوع مشترک لفظی

اشاره

1. مشهور و مصنف: امکان دارد و واقع هم شده است.

2. محال است.

3. در قرآن، محال و در غیر آن، ممکن است.

4. واجب است.

دلیل قول اول

1. نقل: اهل لغت، لغات بسیاری را که مشترک لفظی هستند، نقل کرده اند.

2. تبادر: هرگاه لفظی که دو معنا و یا بیشتر دارد، بدون قرینه معینه ذکر شود، هردو معنا و یا تمام معانی آن به ذهن، تبادر می کند. و تبادر نیز علامت حقیقت است.

3. عدم صحت سلب: از آنجا که نمی توان لفظ مشترک را از دو معنا و یا بیشتر از آن، سلب نمود، و عدم صحت سلب یکی از علائم حقیقت است، پس معلوم می شود که این لفظ در این دو معنا و یا بیشتر، حقیقت است.

دلیل قول دوم