شرح فارسی کفایه الاصول آخوند خراسانی جلد 1 صفحه 126

و التثنیه و الجمع و ان کانا بمنزله التکرار فی اللفظ الا ان الظاهر ان اللفظ فیهما کانه کرر و ارید من کل لفظ فرد من افراد معناه لا انه ارید منه معنی من معانیه فاذا قیل مثلا جئنی بعینین ارید فردان من العین الجاریه لا العین الجاریه و العین الباکیه و التثنیه و الجمع فی الاعلام انما هو بتاویل المفرد الی المسمی بها.

مع أنّه لو قیل بعدم التاویل و کفایه الاتحاد فی اللفظ فی استعمالهما حقیقه بحیث جاز اراده عین جاریه و عین باکیه من تثنیه العین حقیقه لما کان هذا من باب استعمال اللفظ فی الاکثر لان هیئتها انما تدل علی اراده المتعدد مما یراد من مفردهما فیکون استعمالهما و اراده المتعدد من معانیه استعمالا لهما فی معنی واحد کما اذا استعملا و ارید المتعدد عن معنی واحد منهما کما لا یخفی.

قوله:لان الاکثر یعنی چونکه اکثر نیست جزئی که مقید به وحده باشد.

یعنی در ردیف هم نیستند بلکه اکثر و وحده مباین همدیگر هستند و مباینت آنها بشرط شیء که بشرط وحده باشد در وحده است و بشرط لا که بشرط عدم وحده باشد در اکثر می باشد چنانکه مخفی نیست.

در حقیقت و مجاز تثنیه و جمع است

قوله:و التثنیه و الجمع الخ و تثنیه و جمع اگرچه به منزله تکرار دو لفظ هستند الا اینکه ظاهر اینست که لفظ در تثنیه و جمع تکرار شده و اراده شده از هر فرد تکراری از معنی آن یعنی افراد تثنیه در معنی باهم باید متحد باشند همچنان که در لفظ متحد هستند نه اینکه دو فرد با همدیگر متباین باشد مثلا زمانی که شما بگوئید جئنی بعینین اراده شده دو فرد از عین جاریه نه یکی از عین جاریه و یکی از عین باکیه باشد که تباین معنوی دارند و تثنیه و جمع در اعلام شخصیه مثل زید و عمرو و غیره تاویل برده شده است مفرد بمسمی این زید و عمرو و غیره چونکه اگرچه لفظ در هر دو متحد هست ولی در معنی دو زید در خارج متباین هستند