شرح فارسی کفایه الاصول آخوند خراسانی جلد 1 صفحه 146

بما یناسب المقام لاجل الاطراد فی الاستطراد فی تمام الاقسام فاعلم انه و ان اشتهر بین الاعلام ان الحرف ما دل علی معنی فی غیره و قد بیناه فی الفوائد بما لا مزید علیه الا انک عرفت فیما تقدم عدم الفرق بینه و بین الاسم بحسب المعنی و انه فیهما لم یلحظ فیه الاستقلال بالمفهومیه و لا عدم الاستقلال بها و انما الفرق هو انه وضع لیستعمل و ارید منه معناه حاله لغیره و بما هو فی الغیر و وضع غیره لیستعمل و ارید منه معناه بما هو هو

گفتیم حرف را هم بگوئیم در حالی که این جمله اصلا ما نحن فیه نیست ولی بمناسبت مقام آورده شده است.

در کلی بودن حرف و اسم در موضوع له

فاعلم: پس بدان که مشهور بین علماء آنست که حرف دلالت می کند بر معنی در غیر خودش و بیان کردیم ما در کتاب فوائد در بابت حرف آنچه را که بیشتر نمی شد بگوئیم در بابت حرف الا اینکه قبلا در همین کتاب شناختی که فرقی نیست بین اسم و حرف بحسب معنی چون من ابتداء را می رساند و خود لفظ ابتداء که مصدر و اسم است هم ابتداء را می رساند و در این معنی استقلال و عدم استقلال ملاحظه نشده است و جزء معنی گرفته نشده است ولی فرقی که هست بین اسم و حرف آنست که در استعمال واضع اسم را وضع کرده تا اراده بشود از او معنای استقلالی ولی حرف را وضع کرده که اراده بشود از او معنی آلیت و این فرق از جهت استعمال است نه مستعمل فیه تا اینکه فرق از جهت معنی باشد بلکه فرق از جهت معنی نیست پس لفظ ابتداء اگر استعمال شد در معنی آلیت و حاله لغیره و من استعمال شد در معنی استقلالی نباید مجاز باشد چون معنای هر دو یکی است و استعمال در غیر ما وضع له نشده اند و بلکه حقیقت است اگرچه خلاف قانون استعمال نموده ایم و نسبت بقانون استعمال مجاز است قوله فالمعنی فی کلیهما