شرح فارسی کفایه الاصول آخوند خراسانی جلد 1 صفحه 197

الحرکه علی الذات و ان اعتبر لا بشرط و غفل عن ان المراد ما ذکرنا کما یظهر منهم من بیان الفرق بین الجنس و الفصل و بین الماده و الصوره فراجع.

الثالث ملاک الحمل کما اشرنا الیه هو الهویه و الاتحاد من وجه مصدر و فرق بین مصدر و اسم مصدر کما آنکه گذشت آنست که مصدر نفس حدث است با نسبت ناقصه مثل ضرب یعنی زدن کسی و اسم مصدر نفس حدث است بدون نسبت مثل غسل و غسل چونکه هرکدام از این ها باشد باید هیئت و صوره او لا بشرط باشد و همچنین ماده او از حیث ماهیت مهمله مثل اسماء اجناس و از این جهت است که احتیاج در اطلاق بمقدمات حکمه هستیم و حال آنکه اگر هرکدام از این ها اصل برای باقی مشتقات باشد باید هیئت و ماده لا بشرط باشند و حال آنکه این چنین نیست بلکه مصدر و اسم مصدر به هیئت و معنی خودش هرکدام با یکدیگر فرق دارند و هرکدام از این معانی ممکن نیست در سایر مشتقات ملاحظه شود و آنچه که ممکن است بگوئیم ضاد و راء و باء مبدأ تمام مشتقاتی است که از ماده ضرب پیدا می شود و این حروف ثلاثه در تمام صیغ آنها معتبر است و لو معنی و هیئت و لفظ مختلف باشند و البته این وضع وضع نوعی می شود برای ماده مشتقات کما آنکه هیئت فاعل و فعل و یفعل این هیئت هم وضع نوعی دارد برای تمام مواد و لو آنکه ماده ها مختلف باشند مثل ضارب و قائم و آکل و غیره پس حروف ثلاثه که ضاد و راء و باء باشد این ماده نه مصدر هستند و نه اسم مصدر و نه افعال دیگر بلکه مواد تمام مشتقات دیگر می باشند کما لا یخفی

ملاک حمل اتحاد و اختلاف موضوع و محمول است

قوله:الثالث الخ سوم اینکه ملاک حمل کما اینکه اشاره نمودیم قبلا بسوی او اینست که موضوع همان محمول باشد و محمول هم همان موضوع باشد در خارج مثل الانسان حیوان ناطق و بین این موضوع و محمول از جهت خارجی