شرح فارسی کفایه الاصول آخوند خراسانی جلد 1 صفحه 63

فی ثبوت الحقیقه الشرعیه و عدمه علی اقوال و قبل الخوض فی تحقیق الحال لا بأس بتمهید مقال و هو ان الوضع التعیینی کما یحصل بالتصریح بانشائه کذلک یحصل باستعمال اللفظ فی غیر ما وضع له کما اذا وضع له بان یقصد الحکایه عنه و الدلاله علیه بنفسه لا بالقرینه و ان کان لا بدح من نصب قرینه الا انه للدلاله علی ذلک لا علی اراده المعنی کما فی المجاز و اما کتب لغت که معانی الفاظ را بیان می کنند آنها استعمالاتی را بیان می کنند سواء آنکه استعمال در معنی حقیقی باشد یا مجازی دوم از علامه حقیقه و مجاز استعمال لفظ است در معنی بدون عنایت و قرینه کما اینکه این مطلب مکرر است در مطالب مصنف در کتاب مثلا می گوییم صلاه حقیقت در ارکان مخصوصه است فعلا چونکه بالوجدان این معنی فهمیده می شود از لفظ صلاه.

امر هشتم احوالات پنجگانه برای لفظ

قوله؛الثامن الخ هشتم اینکه برای لفظ پنج حالت هست:1-حقیقت و مجاز 2-اشتراک و غیر اشتراک البته اشتراک لفظی 3-تخصیص و عام یا مطلق یا مقید 4-نقل و عدم نقل 5-اضمار و عدم اضمار و اگر دائر شد امر بین یکی از این ها و حقیقت حقیقت مقدم است به معنای اینکه اگر دائر شد امر بین حقیقت و مجاز اصاله الحقیقه معتبر است و عدم مجاز و یا دائر شد بین اشتراک که اشتراک بر دو قسم است 1-اشتراک لفظی یعنی یک لفظ در حالی که چند معنی داشته باشد مثل لفظ عین که یک لفظ است ولی قریب 70 معنی دارد این اشتراک لفظی است که در هر معنی احتیاج به قرینه معینه دارد 2-اشتراک معنوی که عمومات تماما و اسماء اجناس مثل حجر و شجر و غیره اشتراک معنوی هستند یعنی یک معنی هستند و افراد زیادی دارند و مراد ما در اینجا اشتراک لفظی است که اگر امر دائر شد بین مشترک لفظی و عدم مشترک اصاله عدم مشترک معتبر است و یا امر دائر شد بین عام و خاص یا