شرح فارسی کفایه الاصول آخوند خراسانی جلد 1 صفحه 89

خامسها ان یکون حالها حال اسامی المقادیر و الاوزان مثل المثقال و الحقه و الوزنه الی غیر ذلک مما لا شبهه فی کونها حقیقه فی الزائد و الناقص فی الجمله.

فان الواضع لاحظ مقدارا خاصا الا انه لم یضع له بخصوصه بل للاعم منه و من الزائد و الناقص او انه و ان خص به اولا الا انه بالاستعمال کثیرا فیهما بعنایه انهما منه قد صار حقیقه فی الاعم ثانیا و فیه ان الصحیح کما عرفت فی الوجه السابق یختلف زیاده و نقیصه فلا یکون هناک ما یلحظ الزائد و الناقص بالقیاس علیه کی یوضع اللفظ لما هو الاعم فتدبر جیدا.

جامع پنجم اعمیها که موضوع له نظیر اوزان و مقادیر است

قوله:خامسها الخ پنجم از اقوال اعمیها از برای جامع واحد مشترک در بین صحیح و اعم آنست که گفته شده که حال آن جامع واحد حال اسامی مقادیر و اوزان است مثل مثقال و حقه و وزن الی غیر ذلک از چیزهائی که شبهه ای نیست در بودن آنها که حقیقت هستند در زاید و ناقص فی الجمله یعنی همان طور که در وزن فی الجمله کم و زیاد بشود باز استعمال آن حقیقت است حال جامع هم همین طور است اگر قدری کم و زیاد بشود باز حقیقت در آن است پس واضع اگرچه ملاحظه کرده مقدار خاص را در وزن الا اینکه وضع نکرده لفظ را برای آن مقدار بخصوصه بلکه برای اعم از آن وضع کرده است که شامل زاید و ناقص می شود یا اینکه اگرچه وضع کرده برای وزن خاص نه کم و نه زیاد ولی به واسطه کثره استعمال در زیاد و ناقص بعنایه اینکه این زیاد و ناقص از همان وزن خاص هستند این لفظ در آن معنی اعم حقیقت شده است.

قوله:و فیه ان الصحیح الخ جواب اینکه این حرف در بابت مطالب ما صحیح نیست چونکه صحیح تنها اختلاف دارد به واسطه زیاده و نقیصه چون