- عقل در آیات و روایات 1
- مجلس اول 1
- شُکوه عقلانیت در نهضت امام حسین علیه السلام 1
- اشاره 1
- جایگاه و اهمیت عقل 2
- حسین ( ع ) ، عاقل ترین انسان ها 5
- معرفی عاشورا بر اساس عقل 7
- تجلی عقل در سبک زندگی دینی 8
- نقش دنیاگرایی در شکل گیری واقعه عاشورا 11
- بدترین تحریف عاشورا 12
- مفهوم شناسی سنّت 13
- درآمد 13
- مجلس دوم 13
- جلوه هایی از سنّت های الهی در نهضت عاشورا 13
- اشاره 13
- 1. نصرت اهل حق 13
- انواع سنّت های الهی 13
- اشاره 13
- اشاره 16
- بوی خوش تربت حسینی: 16
- اجابت دعا زیر بقعه امام حسین ( ع ) : 17
- 4. کیفر تبهکاران 19
- اشاره 19
- ابتلا به بیماری ها: 20
- آتش دنیوی و رؤیای آشفته: 22
- کوتاهی عمر و ناکامی در دنیا: 24
- مجلس سوم 25
- اشاره 25
- درآمد 25
- نقش قیام عاشورا در قیام های حق طلبانه 25
- 1. قیام مردم سیستان 26
- قیام های متأثر از نهضت حسینی 26
- 2. قیام حَرّه در مدینه 27
- اشاره 29
- 3. قیام توّابین در کوفه 29
- تحلیل و بررسی: 31
- 4. قیام مختار در کوفه 32
- اشاره 32
- 6. قیام یحیی بن زید 35
- اشاره 36
- قیام یحیی بن عبدالله، برادر نفس زکیه ( 180ق. ) : 36
- قیام حسین بن علی، شهید فخ ( 169ﻫ.ق ) : 36
- جلوه های بندگی خدا در کربلا 37
- اشاره 37
- مجلس چهارم 37
- 1. شناخت معبود 37
- درآمد 37
- 2. عشق به معبود 38
- 3. عبادت و نیایش 39
- 6. عزتمندی 43
- 7. تکلیف گرایی 44
- 8. خدمت به بندگان خدا 47
- مفهوم ولایت 51
- خداشناسی: 52
- اشاره 52
- 1. معرفت شناسی 52
- اشاره 52
- امام شناسی: 53
- عشق به امام حسین ( ع ) : 53
- 3. اطاعت پذیری 56
- 4. ایثار 58
- 5. بصیرت 59
- 6. تولّا وتبرّا 61
- مجلس ششم 65
- مفهوم شناسی تکلیف 65
- تکلیف مداری در عاشورا 65
- بایستگی تکلیف شناسی 66
- تکلیف گرایی انبیا 68
- امام حسین ( ع ) و تکلیف مداری 69
- جلوه ها و عرصه های تکلیف گرایی در نهضت عاشورا 71
- اشاره 71
- 1. جلب رضایت خدا و رسول ( ص ) : 72
- 2. پیروی از خواست الهی: 72
- 3. عدم همکاری با حاکم ظالم: 73
- 4. امربه معروف و نهی ازمنکر: 73
- 5. مبارزه با حاکم ستمگر: 74
- 6. موضع گیری در برابر جابه جایی حق و باطل: 75
- اهمیت حقّ الناس 76
- معناشناسی حقّ الناس 76
- اشاره 79
- 1. حقّ معنوی 79
- اشاره 79
- 2. حقّ مادی 79
- تقدم حقّ الناس بر حقّ الله 80
- بایستگی پرداخت حقّ الناس 81
- قطع نماز برای پرداخت قرض: 81
- دفن بدن شهدا در زمین مباح: 82
- روش های جبران حقّ الناس 83
- 1. حلالیت طلبیدن 83
- اشاره 83
- 2. عجله در جبران حقّ الناس 84
- 3. برگرداندن اموال 85
- 4. وصیت 87
- اهمیت وفای به عهد 89
- اشاره 91
- 1. عهد و پیمان با خدا 91
- مراتب عهد و پیمان 91
- 2. عهد و پیمان با دشمن 93
- 3. عهد و پیمان با مسلمانان 94
- عهد یاران امام ( ع ) در شب عاشورا 97
- بایستگی غیرت 99
- چیستی غیرت 99
- مجلس نهم 99
- 1. غیرت ناموسی 100
- عرصه های غیرت ورزی 100
- 2. غیرت دینی 103
- بی غیرتی در پوشش و آرایش 105
- اشاره 105
- 1. پوشش 105
- 2. آرایش 107
- روش نهادینه سازی غیرت 108
- اهل بیت ( ع ) ، الگوی عفت و غیرت 110
- معنای شقاوت و اقسام آن 112
- اشاره 113
- 1. ترس 114
- 2. دنیاطلبی 116
- 3. پیمان شکنی و بی وفایی 118
- 4. لقمه حرام 121
- اشاره 121
- عدم قبولی عبادات: 123
- مجلس یازدهم 125
- 1. وضعیت جهان اسلام در عصر امام سجاد ( ع ) 125
- 2. دعا؛ بهترین شیوه مبارزه 126
- 3. معرفت و انگیزه عبادت در سیره عبادی امام ( ع ) 129
- اشاره 130
- 4. سیره امام سجاد ( ع ) در عبادت 130
- روزه در سیره عبادی امام ( ع ) 133
- حج در سیره عبادی امام ( ع ) 135
- روضه خوانی 141
- روضه ورود کاروان به کربلا 141
- روضه حُرّ 144
- روضه حضرت قاسم ( ع ) 145
- روضه حضرت علی اصغر ( ع ) 147
- روضه حضرت علی اکبر ( ع ) 148
- روضه حضرت ابوالفضل ( ع ) 150
- روضه شب عاشورا 152
- روضه وداع امام حسین ( ع ) 153
- روضه شهادت امام حسین ( ع ) 156
- روضه شام غریبان 159
ص:13
از عقل، مخلوقی نیافریدم و آن که را دوست دارم، عقلش را کامل می کنم.
حال، با وجود چنین مطالب غنیّ دینی و معارف اصیلی، می توان گفت که در قیام امام حسین ( ع ) عقل راه ندارد؟ و آن حضرت از سر عشق به میدان آمده است؟ بدیهی است که این حرف، غلط است و در واقع، یکی از بدترین تحریف های عاشورا این است که عمل حسین بن علی ( ع ) را بر مبنای عشق قرار دهیم که برای دیگران تکلیف آور نیست. آنچه متأسفانه در شعر بعضی شاعران مشاهده می شود، این است که می خواهند قضیه امام حسین ( ع ) را از مدار عقلانیت خارج کنند؛ درحالی که باید این نکته را برای مردم تبیین کرد که نهضت آن حضرت، بر اساس عقل بوده است. این عقلِ سلیم است که آدمی را به اطاعت خدا وامی دارد و خود را در معرض شهادت قرار دهد؛ شهدای انقلاب اسلامی نیز روی همین مبنای دینی و عقلانی جان خود را فدا نمودند. در حقیقت، عاقل ترین انسان ها، شهدا هستند؛ چون به کمال عقلانیت رسیدند. اگر ما هم این گونه عمل کنیم و عقل صحیح و سلیم را معیار کارهایمان قرار بدهیم، جلوی خیلی از خرافه ها، بدعت ها و انحراف ها گرفته می شود.
مجلس دوم
جلوه هایی از سنّت های الهی در نهضت عاشورا
اشاره
حجت الاسلام والمسلمین حسین عبدالمحمدی(1)
درآمد
در طول تاریخ بشری، همواره سنّت های ثابت و همیشگی یا قوانین دائمی و بدون تغییری وجود داشته و دارند که هریک به گونه ای همسو با حکمت خداوندی تحقق می یابند. در قرآن کریم به شماری چند از این سنّت ها اشاره شده که از آن جمله می توان به: یاری مؤمنان از سوی حق تعالی، پاداش به نیکوکاران، آزمایش انسان ها و عذاب تبهکاران اشاره نمود. بدیهی است، شناخت و توجه به این سنّت ها، نقش بسزایی در رشد و شکوفایی فرد و جامعه ایفا کرده، زمینه دستیابی به کمالات انسانی را فراهم می سازند.
در این نوشتار، ضمن اشاره به مفهوم سنّت، به انواع سنّت های الهی در قرآن پرداخته شده و جلوه های آنها نیز در نهضت عاشورای حسینی مورد بررسی قرار گرفته است.
مفهوم شناسی سنّت
«سنّت» در لغت، به معنای سیره و روش(2) و در اصطلاح اصول فقه، عبارت
1- عضو هیئت علمی جامعه المصطفی العالمیه
2- ابن منظور، لسان العرب، ج 31، ص 226
است از قول، فعل و تقریر معصوم ( ع ) (1)
«سنّت الهی»، یعنی «ضوابطی که در افعال الهی وجود دارد(2) یا روش هایی که خداوند بر پایه آنها امور عالم و آدم را تدبیر و اداره می کند. بنابراین، سنّت، یعنی قوانین ثابت و اساسی تکوینی یا تشریعی الهی که هرگز دگرگونی ندارد(3) در قرآن کریم، سنّت به هر دو معنا استعمال شده است: «فَلَنْ تَجِدَ لِسُنَّهِ اللّه تَبْدِیلاً وَلَنْ تَجِدَ لِسُنَهِ اللّهِ تَحْوِیلاً(4)هرگز برای سنّت خدا تبدیلی نخواهی یافت و هرگز برای سنّت الهی تغییری نمی یابی.»
انواع سنّت های الهی
اشاره
در قرآن کریم، اصل جریان سنّت های الهی در میان امت های گذشته بیان گردیده است؛ چنان که فرموده: «قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِکُمْ سُنَنٌ فَسِیرُوا فِی الْأَرْضِ فَانْظُروا کَیْفَ کانَ عاقِبَهُ الْمُکَذِّبِینَ (5) به یقین، پیش از شما سنّت هایی بوده است. پس در زمین گردش کنید و بنگرید که فرجام تکذیب کنندگان چگونه بوده است.» آیه یادشده، هم بر جریان سنّت ها و قوانین الهی در تاریخ تأکید دارد و هم بر پژوهش رویدادهای تاریخی به منظور عبرت گرفتن از آنها.
در ادامه، به بیان مهم ترین سنّت های الهی از نگاه قرآن پرداخته، جلوه های آن را در نهضت عاشورا بررسی می کنیم.
1. نصرت اهل حق
یکی از سنّت های الهی، نصرت و یاری اهل حق است که در آیات متعدد
1- احمد فتح الله، معجم ألفاظ الفقه الجعفری، ص 237
2- محمد قلعجی، معجم لغه الفقهاء، ص 250
3- ناصر مکارم شیرازی و دیگران، تفسیر نمونه، ج 17، ص 431
4- فاطر، آیه 43
5- آل عمران، آیه 137
به آن تصریح شده است؛ یعنی خداوند یاری رهبران و مؤمنان صابر را بر خود لازم دانسته است. اینکه مکتب پیامبران الهی در طول تاریخ همواره رو به رشد بوده و خط مخالفان آنان همواره رو به زوال، به خوبی این حقیقت را نشان می دهد؛ «وَلَقَدْ کُذِّبَتْ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِکَ فَصَبَرُوا عَلی ما کُذِّبُوا وَأُوذُوا حَتَّی أَتاهُمْ نَصْرُنا وَلا مُبَدِّلَ لِکَلِماتِ اللَّهِ وَلَقَدْ جاءَکَ مِنْ نَبَإِ الْمُرْسَلِینَا(1) و همانا پیش از تو نیز پیامبرانی تکذیب شدند؛ ولی در برابر آنچه تکذیب شدند و آزار دیدند، صبر کردند تا یاری ما به آنان رسید. [تو نیز چنین باش؛ زیرا] برای کلمات [و سنّت های] خداوند، تغییردهنده ای نیست. قطعاً از اخبار پیامبران برای تو آمده است.»
«کلمات»، به معنای سنّت های الهی است؛ چنان که در برخی آیات دیگر نیز کلمات به همین معنا بکار رفته است؛ «وَلَقَدْ سَبَقَتْ کَلِمَتُنا لِعِبادِنَا الْمُرْسَلِینَ إِنَّهُمْ لَهُمُ الْمَنْصُورُونَ وَإِنَّ جُنْدَنا لَهُمُ الْغالِبُون (2)بی شک، فرمان ما برای بندگانی که به رسالت فرستاده شده اند، از پیش معیّن شده است. همانا ایشان اند که پیروزند و همانا سپاه ماست که پیروز است.»
نویسنده تفسیر نور در توضیح این آیه می نویسد: یکی از وعده ها و سنّت های الهی، نصرت و دفاع از مؤمنان است؛ «وَکانَ حَقًّا عَلَیْنا نَصْرُ الْمُؤْمِنِین(3) البته برخی با توجه به آیه «وَکانَ حَقًّا عَلَیْنا نَصْرُ الْمُؤْمِنِین» معتقدند: معنای دفاع و یاری الهی، همیشه دفاع و نصرت فوری و کوتاه مدت نیست؛ بلکه دفاع درازمدت را نیز شامل می شود؛ زیرا در آیات دیگر می فرماید: «وَالْعاقِبَهُ