- * انواع مختلف تفسیر 1
- نکاتی پیرامون تفسیر موضوعی 1
- اشاره 1
- پیشگفتار 1
- * تفسیر موضوعی چیست؟ 3
- * چه مشکلاتی را با تفسیر موضوعی میتوان حل کرد؟ 5
- سابقه تفسیر موضوعی 7
- * تفسیر موضوعی در کلمات علما و بزرگان پیشین: 12
- * روش صحیح در تفسیر موضوعی: 14
- * مشکلات تفسیر موضوعی 15
- * چرا این بخش از تفسیر قرآن نموّ کافی نکرده است! 17
- اشاره 20
- همه کار به نام خدا 20
- شرح مفردات 21
- تفسیر و جمعبندی آیات 24
- چرا فقط با نام خدا شروع میکنیم؟! 24
- توضیحات 27
- 1- اهمیّت فوقالعاده «بسماللَّه» 27
- 2- آیا بسم اللَّه جزء تمام سورههای قرآن است؟ 30
- 3- چرا در آغاز سوره برائت بسم اللَّه نیست؟ 33
- 4- نام خدا را با نام غیر او قرین نکنید! 34
- مسأله معرفت (شناخت) 36
- اشاره 36
- اشاره: 37
- * آیا جهانی در خارج از ذهن ما وجود دارد؟ 38
- قرآن و لزوم معرفت (40 نکته قرآنی درباره اهمیّت علم و آگاهی) 40
- اشاره 40
- 1- لزوم فراگیری علم 41
- اشاره: 41
- 3- تأکید بر لزوم «تعلیم» و «تعلّم» 43
- 2- سرزنشهای مکررّ برترک تفکّر 43
- 5- هدف بعثت انبیا تعلیم و تربیت است 45
- 4- هدف آفرینش جهان علم و معرفت است 45
- 6- هدف از نزول قرآن اندیشه و تدبیر است 46
- 7- هدف از معراج پیامبر معرفت بود 47
- 8- دعوت اسلام با دعوت به علم آغاز شد. 47
- 9- علم، نور و روشنایی است 48
- 10- درک اسرار هستی ویژه عالمان است 49
- 11- خداوند نخستین معلّم است 49
- 12- امتیاز انسان بر سایر موجودات به علم است 50
- 13- درجات قُرب به خدا متناسب با درجات معرفت است 50
- 14- انبیا خواهان علم بیشترند 51
- 15- کلید نجات انسان معرفت است 52
- 16- علم در تمام اشکال افتخار است 54
- 17- شرط اصلی مدیریت و رهبری شناخت است 55
- 18- علم سرچشمه ایمان است. 57
- 19- علم سرچشمه تقوی و خشیت است. 59
- 20- علم سرچشمه زهد است 60
- 21- علم سرچشمه پیشرفتهای مادی است 61
- 22- علم سرچشمه قدرت است (و دانایی توانایی است) 62
- 23- علم سرچشمه تزکیه است 63
- 24- علم سرچشمه صبر و شکیبایی است 64
- 25- علم و معرفت خیر کثیر است 65
- 26- دوزخیان جاهلانند 66
- 27- جهل مایه سقوط آدمی است 67
- 28- جهل نابینایی است! 68
- 29- زندگی با جهل ارذل العمر است 69
- 30- جهل سرچشمه کفر است 70
- 31- جهل عامل اصلی شکست است 71
- 32- جهل سرچشمه اشاعه فساد است 72
- 33- جهل مایه تعصب و لجاجت است 74
- 34- جهل سرچشمه بهانه جویی است 75
- 35- جهل عامل تقلید کورکورانه است 77
- 36- جهل موجب پراکندگی و اختلاف است 78
- 37- جهل عامل سوء ظن و بدبینی است 79
- 38- جهل سرچشمه بیادبی است 80
- 39- جهل عامل مصایب اجتماعی و ندامتها است 81
- 40- جهل و دگرگون شدن ارزشها 82
- 1- امکان شناخت از دیدگاه «فلسفه» 85
- اشاره 85
- «دانش محدود بشری» 92
- شرح مفردات 93
- تفسیر و جمعبندی 94
- نتیجه بحث 99
- گواهی فلاسفه و دانشمندان بر محدودیت علم بشر 100
- اشاره 107
- 2- منابع و طرق معرفت (راههای ششگانه شناخت) 107
- اشاره 108
- اشاره 109
- اولین منبع معرفت: «احساس و تجربه» 109
- شرح مفردات: 111
- تفسیر و جمعبندی 112
- نتیجه: 115
- فلاسفه و منبع حس: 116
- دوّمین منبع معرفت: عقل و خرد 120
- اشاره 120
- اشاره 121
- شرح مفردات 124
- افعال عقل 128
- 1- ارزش خرد در میزان قرآن 130
- تفسیر و جمعبندی آیات 130
- 2- مقام عقل در روایات اسلامی 138
- 3- مخالفان حاکمیت عقل 141
- سوّمین منبع معرفت: «تاریخ و آثار تاریخی» 143
- اشاره 143
- اشاره 144
- شرح مفردات: 146
- تفسیر و جمعبندی آیات 148
- 1- آیینه جهان نمای تاریخ! 152
- 2- جاذبههای تاریخ 155
- 3- دافعهها و ناخالصیهای تاریخ 156
- 4- فلسفه تاریخ 159
- اشاره 160
- 5- تاریخ «نقلی» و «علمی» و «فلسفه تاریخ» 160
- پاسخ به یک اشکال 162
- 6- تاریخ در نهجالبلاغه و روایات اسلامی 163
- اشاره 170
- چهارمین منبع معرفت: «فطرت و وجدان و شعور باطن» 170
- اشاره: 171
- شرح مفردات 174
- تفسیر و جمعبندی 176
- 1- شاخههای فطرت و وجدان 181
- 2- آیا شناخت فطری وجود دارد؟ 183
- اشاره 183
- [سؤال و پاسخ 186
- 3- «فطرت» و «وجدان» در روایات اسلامی 187
- پنجمین منبع معرفت: «وحی آسمانی» 190
- اشاره 190
- اشاره 191
- شرح مفردات 193
- تفسیر و جمعبندی 196
- آفتاب عالمتاب وحی 197
- 1- اقسام «وحی» در قرآن مجید 201
- 2- حقیقت وحی چیست؟ 204
- 3- وحی در میان فلاسفه غرب و شرق 207
- 4- فرضیه غریزی بودن وحی؟ 211
- 5- پیامبر چگونه یقین میکند وحی از سوی خداست؟ 214
- 6- قرآن غنیترین منبع «معرفت» در احادیث اسلامی 215
- 7- وحی غیر پیامبران (وحی الهامی) 218
- 8- چگونگی نزول وحی بر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم 220
- 9- الهامات غریزی 222
- منبع ششم: «کشف و شهود» 227
- اشاره 227
- * اشاره 228
- شرح مفردات 231
- جمعبندی و تفسیر 233
- گر تو را از غیب چشمی باز شد! 233
- توضیحات 243
- 1- نمونههای جالبی از کشف و شهود در احادیث اسلامی 243
- 2- چگونه پردهها کنار میرود؟ 248
- 3- هفت رؤیای صادقه در قرآن مجید 253
- اشاره 253
- نتیجه 262
- [سؤال و پاسخ 262
- 4- مکاشفات «رحمانی» و «شیطانی»! 264
- اشاره 264
- [سؤال و پاسخ 268
- 3- موانع و آفات معرفت 270
- اشاره 270
- * اشاره 271
- شرح مفردات: 274
- تفسیر و جمعبندی 276
- * نفوذ تدریجی آفات معرفت 276
- نتیجه نهایی 286
- اشاره 289
- 4- موانع و آفات معرفت (بطور تفصیل) 289
- اشاره 290
- الف- صفاتی که مانع شناخت است 290
- اشاره: 290
- 1- حجاب هوی پرستی 291
- اشاره 291
- شرح مفردات 292
- * هویپرستی چشم دل را کور میکند. 292
- تفسیر و جمعبندی 292
- اشاره 295
- تفسیر و جمعبندی 295
- 2- حجاب حب دنیا 295
- 3- حجاب کبر و غرور مستی قدرت! 297
- اشاره 297
- جباران مغرور حق را درک نمیکنند! 298
- تفسیر و جمعبندی 298
- حجاب غرور در احادیث اسلامی 299
- 4- حجاب جهل و غفلت 300
- اشاره 300
- تفسیر و جمعبندی 301
- حجاب جهل در احادیث اسلامی 303
- 5- حجاب نفاق 304
- اشاره 304
- تفسیر و جمعبندی 305
- منافقان کوردل! 305
- پاسخ 307
- سؤال 307
- اشاره 309
- 6- حجاب تعصب و لجاجت 309
- مردههای متحرک! 310
- تفسیر و جمعبندی 310
- اشاره 315
- 7- حجاب تقلید کورکورانه 315
- شرح مفردات 317
- خلق را تقلیدشان بر باد داد! 318
- تفسیر و جمعبندی 318
- توضیحات: 320
- 1- انواع مختلف تقلید 320
- 2- شرایط تقلید ممدوح 322
- 3- انگیزههای تقلید کورکورانه 324
- 8- حجاب رفاه طلبی 326
- اشاره 326
- تفسیر و جمعبندی 326
- * ما را همانند کودکان از جهاد معاف کنید! 326
- اشاره 328
- 9- حجاب امانی 328
- * آرزوهای دور و دراز! 329
- تفسیر و جمعبندی 329
- توضیحات 331
- حجاب آرزوها در روایات اسلامی 331
- اشاره 333
- بخش دوّم: اعمالی که حجاب معرفت میشود 333
- 10- حجاب گناهان 333
- * گناه انسان را کور و کر میکند. 334
- تفسیر و جمعبندی 334
- توضیحات 338
- حجاب بودن گناه در روایات اسلامی 338
- اشاره 340
- 11- حجاب کفر و اعراض 340
- چرا گناه حجاب دیده جان است؟ 341
- تفسیر و جمعبندی 341
- اشاره 346
- 12- حجاب تجاوز و عدوان 346
- تفسیر و نتیجه: 346
- اشاره 347
- 13- حجاب سطحی نگری و ترک تدبر 347
- تفسیر و جمعبندی 348
- * قفلهای سنگین بر دلها! 348
- 14- حجاب ارتداد 352
- تفسیر و توضیح 352
- اشاره 352
- 15- حجاب دروغ و افترا 353
- اشاره 353
- * فریبندگی دروغ 354
- تفسیر و جمعبندی 354
- اشاره 357
- 16- حجاب ضخیم پندار 357
- تفسیر و جمعبندی 358
- اشاره 361
- 17- حجاب رهبران فاسد و گمراه 361
- حجابهای برونی 361
- مشاجره دوزخیان! 362
- تفسیر و جمعبندی 362
- توضیحات 365
- 1- «مستضعفان» و «مستکبران» در قرآن مجید 365
- 2- نقش رهبران در روایات اسلامی 366
- اشاره 367
- 18- حجاب دوستان گمراه! 367
- تفسیر و جمعبندی 368
- توضیحات 370
- نقش دوستان در طرز تفکر ما 370
- اشاره 371
- 19- حجاب تبلیغات و محیط 371
- * تبلیغات مسموم 373
- تفسیر و جمعبندی 373
- * ابعاد گسترده تبلیغات در پرده پوشی بر حقایق 381
- توضیحات: 381
- 20- حجاب وسوسههای شیاطین 384
- اشاره 384
- شرح مفردات: 386
- * چگونه باطل را تزیین و انسان را چشمبندی میکنند؟ 387
- تفسیر و جمعبندی 387
- 1- شیطان کیست؟ 393
- توضیحات: 393
- 2- پاسخ به یک سؤال 395
- 5- زمینههای معرفت 397
- اشاره 397
- 1- رابطه تقوا و معرفت 398
- اشاره 398
- شرح مفردات 399
- تفسیر و جمعبندی 401
- * تقوا پیشه کنید تا نور، علم بر قلبتان بتابد! 401
- 1- رابطه علم و تقوی در احادیث اسلامی 406
- توضیحات: 406
- 2- چگونگی ارتباط چشمههای جوشان علم و تقوا 408
- 3- سوء استفاده از رابطه «علم» و «تقوا» 410
- اشاره 411
- 2- ایمان و معرفت 411
- تفسیر و جمعبندی 412
- * تأثیر ایمان در روشن بینی 412
- توضیحات 416
- رابطه ایمان و علم در احادیث اسلامی 416
- 3- رابطه «صبر و شکر» و «معرفت» 418
- اشاره 418
- * سیر آفاق و انفس و همسفران صبور و شکیبا 419
- تفسیر و جمعبندی 419
- * تا نگردی آشنا زین پرده رمزی نشنوی! 424
- اشاره 424
- 4- معرفت زمینه ساز معرفت است 424
- تفسیر و جمعبندی 424
- اشاره 428
- 5- رابطه خوف و معرفت 428
- تفسیر و جمعبندی 429
- * شناخت و احساس مسؤولیت 429
اگر غربیها اصرار بر این معنا دارند دلیلش آن است که جهان ماورای طبیعت را منکرند، ولی هیچ مسلمانی با داشتن دیدگاه اسلامی و ایمان به عالم وسیع ماورای طبیعت نباید از آنها دنباله روی کرده و اصرار بر توجیه طبیعی برای همه این مسائل داشته باشند.
متأسفانه آثار سوء این دنباله روی در بسیاری از نوشتههای امروز که عمدتاً متعلق به کسانی است که تحصیلات خود را در غرب گذراندهاند و اطلاعات اسلامی آنها نسبت به آن ضعیفتر است دیده میشود.
***
5- پیامبر چگونه یقین میکند وحی از سوی خداست؟
از جمله سئوالاتی که درباره وحی مطرح است سئوال فوق است که چگونه نخستین بار که وحی بر پیامبر نازل میشود یقین پیدا میکند که از سوی خدا است، نه القائات شیطانی؟ سرچشمه این علم و یقین کجاست؟
پاسخ این سئوال روشن است، زیرا گذشته از اینکه پیامهای رحمانی با القائات شیطانی از نظر محتوا و ماهیت، زمین تا آسمان فرق دارد، و محتوای هریک معرّف آن است، باید گفت: هنگامی که پیامبر با جهان ماورای طبیعت یا پیک وحی تماس پیدا میکند با شهود درونی این حقیقت را به وضوح در مییابد که ارتباط او با خداست، درست همانند اینکه ما قرص خورشید را میبینیم، اگر کسی بگوید شما از کجا میدانی که الان در بیداری قرص آفتاب را میبینی؟
شاید خواب باشی!، مسلماً به چنین گفتهای هرگز اعتنا نمیکنیم، چون احساسی را که داریم برای ماقطعی و غیر قابل تردید است.
به گفته مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر آیه: «فَلَمّا أَتاهَانُودیَ یا مُوسی إِنّیِ أَنَاْ رَبُّکَ» (طه/ 11 و 12) «هنگامی که پیامبر و رسول خدا اوّلین بار با وحی و رسالت مواجه میشود هیچ شک و تردیدی برای او باقی نمیماند که وحی کننده خداوند سبحان است، بیآنکه احتیاج به بررسی و استدلال و اقامه حجت