- * انواع مختلف تفسیر 1
- نکاتی پیرامون تفسیر موضوعی 1
- پیشگفتار 1
- اشاره 1
- * تفسیر موضوعی چیست؟ 3
- * چه مشکلاتی را با تفسیر موضوعی میتوان حل کرد؟ 5
- سابقه تفسیر موضوعی 7
- * تفسیر موضوعی در کلمات علما و بزرگان پیشین: 12
- * روش صحیح در تفسیر موضوعی: 14
- * مشکلات تفسیر موضوعی 15
- * چرا این بخش از تفسیر قرآن نموّ کافی نکرده است! 17
- اشاره 20
- همه کار به نام خدا 20
- شرح مفردات 21
- تفسیر و جمعبندی آیات 24
- چرا فقط با نام خدا شروع میکنیم؟! 24
- توضیحات 27
- 1- اهمیّت فوقالعاده «بسماللَّه» 27
- 2- آیا بسم اللَّه جزء تمام سورههای قرآن است؟ 30
- 3- چرا در آغاز سوره برائت بسم اللَّه نیست؟ 33
- 4- نام خدا را با نام غیر او قرین نکنید! 34
- مسأله معرفت (شناخت) 36
- اشاره 36
- اشاره: 37
- * آیا جهانی در خارج از ذهن ما وجود دارد؟ 38
- اشاره 40
- قرآن و لزوم معرفت (40 نکته قرآنی درباره اهمیّت علم و آگاهی) 40
- اشاره: 41
- 1- لزوم فراگیری علم 41
- 2- سرزنشهای مکررّ برترک تفکّر 43
- 3- تأکید بر لزوم «تعلیم» و «تعلّم» 43
- 4- هدف آفرینش جهان علم و معرفت است 45
- 5- هدف بعثت انبیا تعلیم و تربیت است 45
- 6- هدف از نزول قرآن اندیشه و تدبیر است 46
- 7- هدف از معراج پیامبر معرفت بود 47
- 8- دعوت اسلام با دعوت به علم آغاز شد. 47
- 9- علم، نور و روشنایی است 48
- 10- درک اسرار هستی ویژه عالمان است 49
- 11- خداوند نخستین معلّم است 49
- 13- درجات قُرب به خدا متناسب با درجات معرفت است 50
- 12- امتیاز انسان بر سایر موجودات به علم است 50
- 14- انبیا خواهان علم بیشترند 51
- 15- کلید نجات انسان معرفت است 52
- 16- علم در تمام اشکال افتخار است 54
- 17- شرط اصلی مدیریت و رهبری شناخت است 55
- 18- علم سرچشمه ایمان است. 57
- 19- علم سرچشمه تقوی و خشیت است. 59
- 20- علم سرچشمه زهد است 60
- 21- علم سرچشمه پیشرفتهای مادی است 61
- 22- علم سرچشمه قدرت است (و دانایی توانایی است) 62
- 23- علم سرچشمه تزکیه است 63
- 24- علم سرچشمه صبر و شکیبایی است 64
- 25- علم و معرفت خیر کثیر است 65
- 26- دوزخیان جاهلانند 66
- 27- جهل مایه سقوط آدمی است 67
- 28- جهل نابینایی است! 68
- 29- زندگی با جهل ارذل العمر است 69
- 30- جهل سرچشمه کفر است 70
- 31- جهل عامل اصلی شکست است 71
- 32- جهل سرچشمه اشاعه فساد است 72
- 33- جهل مایه تعصب و لجاجت است 74
- 34- جهل سرچشمه بهانه جویی است 75
- 35- جهل عامل تقلید کورکورانه است 77
- 36- جهل موجب پراکندگی و اختلاف است 78
- 37- جهل عامل سوء ظن و بدبینی است 79
- 38- جهل سرچشمه بیادبی است 80
- 39- جهل عامل مصایب اجتماعی و ندامتها است 81
- 40- جهل و دگرگون شدن ارزشها 82
- 1- امکان شناخت از دیدگاه «فلسفه» 85
- اشاره 85
- «دانش محدود بشری» 92
- شرح مفردات 93
- تفسیر و جمعبندی 94
- نتیجه بحث 99
- گواهی فلاسفه و دانشمندان بر محدودیت علم بشر 100
- اشاره 107
- 2- منابع و طرق معرفت (راههای ششگانه شناخت) 107
- اشاره 108
- اشاره 109
- اولین منبع معرفت: «احساس و تجربه» 109
- شرح مفردات: 111
- تفسیر و جمعبندی 112
- نتیجه: 115
- فلاسفه و منبع حس: 116
- دوّمین منبع معرفت: عقل و خرد 120
- اشاره 120
- اشاره 121
- شرح مفردات 124
- افعال عقل 128
- تفسیر و جمعبندی آیات 130
- 1- ارزش خرد در میزان قرآن 130
- 2- مقام عقل در روایات اسلامی 138
- 3- مخالفان حاکمیت عقل 141
- سوّمین منبع معرفت: «تاریخ و آثار تاریخی» 143
- اشاره 143
- اشاره 144
- شرح مفردات: 146
- تفسیر و جمعبندی آیات 148
- 1- آیینه جهان نمای تاریخ! 152
- 2- جاذبههای تاریخ 155
- 3- دافعهها و ناخالصیهای تاریخ 156
- 4- فلسفه تاریخ 159
- اشاره 160
- 5- تاریخ «نقلی» و «علمی» و «فلسفه تاریخ» 160
- پاسخ به یک اشکال 162
- 6- تاریخ در نهجالبلاغه و روایات اسلامی 163
- اشاره 170
- چهارمین منبع معرفت: «فطرت و وجدان و شعور باطن» 170
- اشاره: 171
- شرح مفردات 174
- تفسیر و جمعبندی 176
- 1- شاخههای فطرت و وجدان 181
- اشاره 183
- 2- آیا شناخت فطری وجود دارد؟ 183
- [سؤال و پاسخ 186
- 3- «فطرت» و «وجدان» در روایات اسلامی 187
- اشاره 190
- پنجمین منبع معرفت: «وحی آسمانی» 190
- اشاره 191
- شرح مفردات 193
- تفسیر و جمعبندی 196
- آفتاب عالمتاب وحی 197
- 1- اقسام «وحی» در قرآن مجید 201
- 2- حقیقت وحی چیست؟ 204
- 3- وحی در میان فلاسفه غرب و شرق 207
- 4- فرضیه غریزی بودن وحی؟ 211
- 5- پیامبر چگونه یقین میکند وحی از سوی خداست؟ 214
- 6- قرآن غنیترین منبع «معرفت» در احادیث اسلامی 215
- 7- وحی غیر پیامبران (وحی الهامی) 218
- 8- چگونگی نزول وحی بر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم 220
- 9- الهامات غریزی 222
- منبع ششم: «کشف و شهود» 227
- اشاره 227
- * اشاره 228
- شرح مفردات 231
- جمعبندی و تفسیر 233
- گر تو را از غیب چشمی باز شد! 233
- 1- نمونههای جالبی از کشف و شهود در احادیث اسلامی 243
- توضیحات 243
- 2- چگونه پردهها کنار میرود؟ 248
- 3- هفت رؤیای صادقه در قرآن مجید 253
- اشاره 253
- نتیجه 262
- [سؤال و پاسخ 262
- اشاره 264
- 4- مکاشفات «رحمانی» و «شیطانی»! 264
- [سؤال و پاسخ 268
- 3- موانع و آفات معرفت 270
- اشاره 270
- * اشاره 271
- شرح مفردات: 274
- تفسیر و جمعبندی 276
- * نفوذ تدریجی آفات معرفت 276
- نتیجه نهایی 286
- اشاره 289
- 4- موانع و آفات معرفت (بطور تفصیل) 289
- اشاره 290
- اشاره: 290
- الف- صفاتی که مانع شناخت است 290
- اشاره 291
- 1- حجاب هوی پرستی 291
- شرح مفردات 292
- تفسیر و جمعبندی 292
- * هویپرستی چشم دل را کور میکند. 292
- اشاره 295
- تفسیر و جمعبندی 295
- 2- حجاب حب دنیا 295
- 3- حجاب کبر و غرور مستی قدرت! 297
- اشاره 297
- جباران مغرور حق را درک نمیکنند! 298
- تفسیر و جمعبندی 298
- حجاب غرور در احادیث اسلامی 299
- 4- حجاب جهل و غفلت 300
- اشاره 300
- تفسیر و جمعبندی 301
- حجاب جهل در احادیث اسلامی 303
- 5- حجاب نفاق 304
- اشاره 304
- تفسیر و جمعبندی 305
- منافقان کوردل! 305
- پاسخ 307
- سؤال 307
- اشاره 309
- 6- حجاب تعصب و لجاجت 309
- تفسیر و جمعبندی 310
- مردههای متحرک! 310
- اشاره 315
- 7- حجاب تقلید کورکورانه 315
- شرح مفردات 317
- خلق را تقلیدشان بر باد داد! 318
- تفسیر و جمعبندی 318
- توضیحات: 320
- 1- انواع مختلف تقلید 320
- 2- شرایط تقلید ممدوح 322
- 3- انگیزههای تقلید کورکورانه 324
- 8- حجاب رفاه طلبی 326
- اشاره 326
- * ما را همانند کودکان از جهاد معاف کنید! 326
- تفسیر و جمعبندی 326
- 9- حجاب امانی 328
- اشاره 328
- تفسیر و جمعبندی 329
- * آرزوهای دور و دراز! 329
- حجاب آرزوها در روایات اسلامی 331
- توضیحات 331
- بخش دوّم: اعمالی که حجاب معرفت میشود 333
- اشاره 333
- 10- حجاب گناهان 333
- * گناه انسان را کور و کر میکند. 334
- تفسیر و جمعبندی 334
- توضیحات 338
- حجاب بودن گناه در روایات اسلامی 338
- اشاره 340
- 11- حجاب کفر و اعراض 340
- چرا گناه حجاب دیده جان است؟ 341
- تفسیر و جمعبندی 341
- اشاره 346
- 12- حجاب تجاوز و عدوان 346
- تفسیر و نتیجه: 346
- اشاره 347
- 13- حجاب سطحی نگری و ترک تدبر 347
- تفسیر و جمعبندی 348
- * قفلهای سنگین بر دلها! 348
- 14- حجاب ارتداد 352
- تفسیر و توضیح 352
- اشاره 352
- اشاره 353
- 15- حجاب دروغ و افترا 353
- تفسیر و جمعبندی 354
- * فریبندگی دروغ 354
- 16- حجاب ضخیم پندار 357
- اشاره 357
- تفسیر و جمعبندی 358
- 17- حجاب رهبران فاسد و گمراه 361
- اشاره 361
- حجابهای برونی 361
- تفسیر و جمعبندی 362
- مشاجره دوزخیان! 362
- 1- «مستضعفان» و «مستکبران» در قرآن مجید 365
- توضیحات 365
- 2- نقش رهبران در روایات اسلامی 366
- اشاره 367
- 18- حجاب دوستان گمراه! 367
- تفسیر و جمعبندی 368
- توضیحات 370
- نقش دوستان در طرز تفکر ما 370
- 19- حجاب تبلیغات و محیط 371
- اشاره 371
- * تبلیغات مسموم 373
- تفسیر و جمعبندی 373
- * ابعاد گسترده تبلیغات در پرده پوشی بر حقایق 381
- توضیحات: 381
- 20- حجاب وسوسههای شیاطین 384
- اشاره 384
- شرح مفردات: 386
- * چگونه باطل را تزیین و انسان را چشمبندی میکنند؟ 387
- تفسیر و جمعبندی 387
- 1- شیطان کیست؟ 393
- توضیحات: 393
- 2- پاسخ به یک سؤال 395
- 5- زمینههای معرفت 397
- اشاره 397
- اشاره 398
- 1- رابطه تقوا و معرفت 398
- شرح مفردات 399
- تفسیر و جمعبندی 401
- * تقوا پیشه کنید تا نور، علم بر قلبتان بتابد! 401
- 1- رابطه علم و تقوی در احادیث اسلامی 406
- توضیحات: 406
- 2- چگونگی ارتباط چشمههای جوشان علم و تقوا 408
- 3- سوء استفاده از رابطه «علم» و «تقوا» 410
- 2- ایمان و معرفت 411
- اشاره 411
- تفسیر و جمعبندی 412
- * تأثیر ایمان در روشن بینی 412
- توضیحات 416
- رابطه ایمان و علم در احادیث اسلامی 416
- 3- رابطه «صبر و شکر» و «معرفت» 418
- اشاره 418
- * سیر آفاق و انفس و همسفران صبور و شکیبا 419
- تفسیر و جمعبندی 419
- اشاره 424
- * تا نگردی آشنا زین پرده رمزی نشنوی! 424
- تفسیر و جمعبندی 424
- 4- معرفت زمینه ساز معرفت است 424
- اشاره 428
- 5- رابطه خوف و معرفت 428
- تفسیر و جمعبندی 429
- * شناخت و احساس مسؤولیت 429
ذلِکَ لَایَةً لِمَنْ خافَ عَذابَ اْلآخِرَةِ» (هود/ 102 و 103).
2- «افَلَمْ یَرَوا الی مابَیْنَ ایْدِیْهِمْ وَما خَلْفَهُمْ مِّنَ السَّماءِ وَاْلأَرْضِ انْ نَّشَأْ نَخْسِفْ بِهِمُ اْلأَرْضَ أَوْنُسْقِطْ عَلَیْهِمْ کِسَفاً مِّنَ السَّماءِ انَّ فِی ذلِکَ لَآیَةً لِکُلِّ عَبْدٍ مُنِیْبٍ» (سبأ/ 9).
3- «وَتَرَکْنا فِیْها آیَةً لِلَّدِیْنَ یَخافُوْنَ الْعَذابَ اْلأَلِیْمَ» (ذاریات/ 37).
ترجمه:
1- و این چنین است مجازات پروردگار تو هنگامی که (مردم) شهرها و آبادیهای ظالم را مجازات میکند، آری مجازات او دردناک و شدید است- در این نشانهای است برای کسی که از عذاب آخرت میترسد.
2- آیا به آنچه پیش رو و پشت سر آنان از آسمان و زمین است نگاه نکردند (تا به قدرت خدا بر همه چیز واقف شوند) اگر ما بخواهیم آنها را (با یک زلزله) در زمین فرو میبریم یا قطعات سنگهایی از آسمان را بر آنها فرو میریزیم، در این نشانه روشنی (بر قدرت خداست) برای هر بنده توبه کار.
3- و در آن (شهرهای بلادیده قوم لوط) نشانهای روشن برای کسانی که از عذاب دردناک میترسند بجای گذاردیم.
تفسیر و جمعبندی
* شناخت و احساس مسؤولیت
در نخستین آیه، بعد از اشاره به سرگذشت گروهی از اقوام پیشین که بر اثر طغیان و ظلم و فساد، گرفتار عذابهای گوناگون الهی شدند (از جمله قوم لوط، و قوم شعیب و فرعونیان) میفرماید: «این گونه است مجازات پروردگارت، هنگامی که شهرها و آبادیهای ستمگران را مجازات میکند، یکی را با زلزله ویرانگر، دیگری را با صاعقه آسمانی، و دیگری را با امواج خروشان نیل.
و در پایان میگوید: آری مجازات او دردناک و شدید است (انَّ اخَذَهُ الِیْمٌ شَدِیْدٌ).