- * انواع مختلف تفسیر 1
- نکاتی پیرامون تفسیر موضوعی 1
- پیشگفتار 1
- اشاره 1
- * تفسیر موضوعی چیست؟ 3
- * چه مشکلاتی را با تفسیر موضوعی میتوان حل کرد؟ 5
- سابقه تفسیر موضوعی 7
- * تفسیر موضوعی در کلمات علما و بزرگان پیشین: 12
- * روش صحیح در تفسیر موضوعی: 14
- * مشکلات تفسیر موضوعی 15
- * چرا این بخش از تفسیر قرآن نموّ کافی نکرده است! 17
- همه کار به نام خدا 20
- اشاره 20
- شرح مفردات 21
- تفسیر و جمعبندی آیات 24
- چرا فقط با نام خدا شروع میکنیم؟! 24
- توضیحات 27
- 1- اهمیّت فوقالعاده «بسماللَّه» 27
- 2- آیا بسم اللَّه جزء تمام سورههای قرآن است؟ 30
- 3- چرا در آغاز سوره برائت بسم اللَّه نیست؟ 33
- 4- نام خدا را با نام غیر او قرین نکنید! 34
- اشاره 36
- مسأله معرفت (شناخت) 36
- اشاره: 37
- * آیا جهانی در خارج از ذهن ما وجود دارد؟ 38
- قرآن و لزوم معرفت (40 نکته قرآنی درباره اهمیّت علم و آگاهی) 40
- اشاره 40
- اشاره: 41
- 1- لزوم فراگیری علم 41
- 2- سرزنشهای مکررّ برترک تفکّر 43
- 3- تأکید بر لزوم «تعلیم» و «تعلّم» 43
- 4- هدف آفرینش جهان علم و معرفت است 45
- 5- هدف بعثت انبیا تعلیم و تربیت است 45
- 6- هدف از نزول قرآن اندیشه و تدبیر است 46
- 7- هدف از معراج پیامبر معرفت بود 47
- 8- دعوت اسلام با دعوت به علم آغاز شد. 47
- 9- علم، نور و روشنایی است 48
- 10- درک اسرار هستی ویژه عالمان است 49
- 11- خداوند نخستین معلّم است 49
- 13- درجات قُرب به خدا متناسب با درجات معرفت است 50
- 12- امتیاز انسان بر سایر موجودات به علم است 50
- 14- انبیا خواهان علم بیشترند 51
- 15- کلید نجات انسان معرفت است 52
- 16- علم در تمام اشکال افتخار است 54
- 17- شرط اصلی مدیریت و رهبری شناخت است 55
- 18- علم سرچشمه ایمان است. 57
- 19- علم سرچشمه تقوی و خشیت است. 59
- 20- علم سرچشمه زهد است 60
- 21- علم سرچشمه پیشرفتهای مادی است 61
- 22- علم سرچشمه قدرت است (و دانایی توانایی است) 62
- 23- علم سرچشمه تزکیه است 63
- 24- علم سرچشمه صبر و شکیبایی است 64
- 25- علم و معرفت خیر کثیر است 65
- 26- دوزخیان جاهلانند 66
- 27- جهل مایه سقوط آدمی است 67
- 28- جهل نابینایی است! 68
- 29- زندگی با جهل ارذل العمر است 69
- 30- جهل سرچشمه کفر است 70
- 31- جهل عامل اصلی شکست است 71
- 32- جهل سرچشمه اشاعه فساد است 72
- 33- جهل مایه تعصب و لجاجت است 74
- 34- جهل سرچشمه بهانه جویی است 75
- 35- جهل عامل تقلید کورکورانه است 77
- 36- جهل موجب پراکندگی و اختلاف است 78
- 37- جهل عامل سوء ظن و بدبینی است 79
- 38- جهل سرچشمه بیادبی است 80
- 39- جهل عامل مصایب اجتماعی و ندامتها است 81
- 40- جهل و دگرگون شدن ارزشها 82
- اشاره 85
- 1- امکان شناخت از دیدگاه «فلسفه» 85
- «دانش محدود بشری» 92
- شرح مفردات 93
- تفسیر و جمعبندی 94
- نتیجه بحث 99
- گواهی فلاسفه و دانشمندان بر محدودیت علم بشر 100
- اشاره 107
- 2- منابع و طرق معرفت (راههای ششگانه شناخت) 107
- اشاره 108
- اشاره 109
- اولین منبع معرفت: «احساس و تجربه» 109
- شرح مفردات: 111
- تفسیر و جمعبندی 112
- نتیجه: 115
- فلاسفه و منبع حس: 116
- دوّمین منبع معرفت: عقل و خرد 120
- اشاره 120
- اشاره 121
- شرح مفردات 124
- افعال عقل 128
- 1- ارزش خرد در میزان قرآن 130
- تفسیر و جمعبندی آیات 130
- 2- مقام عقل در روایات اسلامی 138
- 3- مخالفان حاکمیت عقل 141
- سوّمین منبع معرفت: «تاریخ و آثار تاریخی» 143
- اشاره 143
- اشاره 144
- شرح مفردات: 146
- تفسیر و جمعبندی آیات 148
- 1- آیینه جهان نمای تاریخ! 152
- 2- جاذبههای تاریخ 155
- 3- دافعهها و ناخالصیهای تاریخ 156
- 4- فلسفه تاریخ 159
- اشاره 160
- 5- تاریخ «نقلی» و «علمی» و «فلسفه تاریخ» 160
- پاسخ به یک اشکال 162
- 6- تاریخ در نهجالبلاغه و روایات اسلامی 163
- چهارمین منبع معرفت: «فطرت و وجدان و شعور باطن» 170
- اشاره 170
- اشاره: 171
- شرح مفردات 174
- تفسیر و جمعبندی 176
- 1- شاخههای فطرت و وجدان 181
- 2- آیا شناخت فطری وجود دارد؟ 183
- اشاره 183
- [سؤال و پاسخ 186
- 3- «فطرت» و «وجدان» در روایات اسلامی 187
- اشاره 190
- پنجمین منبع معرفت: «وحی آسمانی» 190
- اشاره 191
- شرح مفردات 193
- تفسیر و جمعبندی 196
- آفتاب عالمتاب وحی 197
- 1- اقسام «وحی» در قرآن مجید 201
- 2- حقیقت وحی چیست؟ 204
- 3- وحی در میان فلاسفه غرب و شرق 207
- 4- فرضیه غریزی بودن وحی؟ 211
- 5- پیامبر چگونه یقین میکند وحی از سوی خداست؟ 214
- 6- قرآن غنیترین منبع «معرفت» در احادیث اسلامی 215
- 7- وحی غیر پیامبران (وحی الهامی) 218
- 8- چگونگی نزول وحی بر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم 220
- 9- الهامات غریزی 222
- منبع ششم: «کشف و شهود» 227
- اشاره 227
- * اشاره 228
- شرح مفردات 231
- گر تو را از غیب چشمی باز شد! 233
- جمعبندی و تفسیر 233
- 1- نمونههای جالبی از کشف و شهود در احادیث اسلامی 243
- توضیحات 243
- 2- چگونه پردهها کنار میرود؟ 248
- اشاره 253
- 3- هفت رؤیای صادقه در قرآن مجید 253
- نتیجه 262
- [سؤال و پاسخ 262
- اشاره 264
- 4- مکاشفات «رحمانی» و «شیطانی»! 264
- [سؤال و پاسخ 268
- اشاره 270
- 3- موانع و آفات معرفت 270
- * اشاره 271
- شرح مفردات: 274
- * نفوذ تدریجی آفات معرفت 276
- تفسیر و جمعبندی 276
- نتیجه نهایی 286
- اشاره 289
- 4- موانع و آفات معرفت (بطور تفصیل) 289
- اشاره 290
- اشاره: 290
- الف- صفاتی که مانع شناخت است 290
- اشاره 291
- 1- حجاب هوی پرستی 291
- شرح مفردات 292
- تفسیر و جمعبندی 292
- * هویپرستی چشم دل را کور میکند. 292
- تفسیر و جمعبندی 295
- اشاره 295
- 2- حجاب حب دنیا 295
- 3- حجاب کبر و غرور مستی قدرت! 297
- اشاره 297
- جباران مغرور حق را درک نمیکنند! 298
- تفسیر و جمعبندی 298
- حجاب غرور در احادیث اسلامی 299
- 4- حجاب جهل و غفلت 300
- اشاره 300
- تفسیر و جمعبندی 301
- حجاب جهل در احادیث اسلامی 303
- 5- حجاب نفاق 304
- اشاره 304
- منافقان کوردل! 305
- تفسیر و جمعبندی 305
- سؤال 307
- پاسخ 307
- 6- حجاب تعصب و لجاجت 309
- اشاره 309
- مردههای متحرک! 310
- تفسیر و جمعبندی 310
- اشاره 315
- 7- حجاب تقلید کورکورانه 315
- شرح مفردات 317
- خلق را تقلیدشان بر باد داد! 318
- تفسیر و جمعبندی 318
- 1- انواع مختلف تقلید 320
- توضیحات: 320
- 2- شرایط تقلید ممدوح 322
- 3- انگیزههای تقلید کورکورانه 324
- 8- حجاب رفاه طلبی 326
- اشاره 326
- تفسیر و جمعبندی 326
- * ما را همانند کودکان از جهاد معاف کنید! 326
- 9- حجاب امانی 328
- اشاره 328
- تفسیر و جمعبندی 329
- * آرزوهای دور و دراز! 329
- حجاب آرزوها در روایات اسلامی 331
- توضیحات 331
- اشاره 333
- بخش دوّم: اعمالی که حجاب معرفت میشود 333
- 10- حجاب گناهان 333
- * گناه انسان را کور و کر میکند. 334
- تفسیر و جمعبندی 334
- حجاب بودن گناه در روایات اسلامی 338
- توضیحات 338
- اشاره 340
- 11- حجاب کفر و اعراض 340
- چرا گناه حجاب دیده جان است؟ 341
- تفسیر و جمعبندی 341
- اشاره 346
- تفسیر و نتیجه: 346
- 12- حجاب تجاوز و عدوان 346
- اشاره 347
- 13- حجاب سطحی نگری و ترک تدبر 347
- تفسیر و جمعبندی 348
- * قفلهای سنگین بر دلها! 348
- تفسیر و توضیح 352
- 14- حجاب ارتداد 352
- اشاره 352
- 15- حجاب دروغ و افترا 353
- اشاره 353
- * فریبندگی دروغ 354
- تفسیر و جمعبندی 354
- 16- حجاب ضخیم پندار 357
- اشاره 357
- تفسیر و جمعبندی 358
- اشاره 361
- 17- حجاب رهبران فاسد و گمراه 361
- حجابهای برونی 361
- مشاجره دوزخیان! 362
- تفسیر و جمعبندی 362
- 1- «مستضعفان» و «مستکبران» در قرآن مجید 365
- توضیحات 365
- 2- نقش رهبران در روایات اسلامی 366
- اشاره 367
- 18- حجاب دوستان گمراه! 367
- تفسیر و جمعبندی 368
- توضیحات 370
- نقش دوستان در طرز تفکر ما 370
- 19- حجاب تبلیغات و محیط 371
- اشاره 371
- تفسیر و جمعبندی 373
- * تبلیغات مسموم 373
- توضیحات: 381
- * ابعاد گسترده تبلیغات در پرده پوشی بر حقایق 381
- 20- حجاب وسوسههای شیاطین 384
- اشاره 384
- شرح مفردات: 386
- * چگونه باطل را تزیین و انسان را چشمبندی میکنند؟ 387
- تفسیر و جمعبندی 387
- 1- شیطان کیست؟ 393
- توضیحات: 393
- 2- پاسخ به یک سؤال 395
- 5- زمینههای معرفت 397
- اشاره 397
- اشاره 398
- 1- رابطه تقوا و معرفت 398
- شرح مفردات 399
- تفسیر و جمعبندی 401
- * تقوا پیشه کنید تا نور، علم بر قلبتان بتابد! 401
- 1- رابطه علم و تقوی در احادیث اسلامی 406
- توضیحات: 406
- 2- چگونگی ارتباط چشمههای جوشان علم و تقوا 408
- 3- سوء استفاده از رابطه «علم» و «تقوا» 410
- اشاره 411
- 2- ایمان و معرفت 411
- تفسیر و جمعبندی 412
- * تأثیر ایمان در روشن بینی 412
- رابطه ایمان و علم در احادیث اسلامی 416
- توضیحات 416
- 3- رابطه «صبر و شکر» و «معرفت» 418
- اشاره 418
- * سیر آفاق و انفس و همسفران صبور و شکیبا 419
- تفسیر و جمعبندی 419
- * تا نگردی آشنا زین پرده رمزی نشنوی! 424
- اشاره 424
- تفسیر و جمعبندی 424
- 4- معرفت زمینه ساز معرفت است 424
- اشاره 428
- 5- رابطه خوف و معرفت 428
- تفسیر و جمعبندی 429
- * شناخت و احساس مسؤولیت 429
30- جهل سرچشمه کفر است
«وَجاوَزْنابِبَنی اسْرائیلَ اْلَبْحرَ فَأَتوْا عَلی قَومٍ یَعْکُفُونَ عَلی اصْنامٍ لَهُمْ قالُوا یا مُوسیَ اجْعَلْ لناالهاً کَما لَهُم آلِهَةٌ قالَ انَّکُمْ قَوْمٌ تَجْهَلُونَ؛
ما بنی اسرائیل را (سالم) از دریا عبور دادیم در مسیر خود به جمعیتی رسیدند که اطراف بتهایشان گرد آمده و عبادت و خضوع میکردند، آنها (بنیاسرائیل) به موسی گفتند تو نیز برای ما معبودی قرار ده، همانگونه که آنها معبودانی دارند (موسی) گفت: شما جمعیتی جاهل هستید» (اعراف 138)
حیرتآور است جمعیتی که اعجاز الهی را در غرق فرعونیان، و نجات خودشان از امواج نیل، تازه مشاهده کرده، و عظمت خداوند را به رأی العین دیدهاند، پیشنهاد بت سازی و بتپرستی به موسی میکنند.
ولی موسی در پاسخ میگوید این جهل و نادانی شما است که شما را به بتپرستی دعوت میکند، و در واقع سرچشمه بتپرستی همیشه و در هر زمان چیزی جز جهل نیست، وگرنه چگونه ممکن است انسان آگاه، مصنوع خود را بپرستد؟ و از موجود بیجانی همچون یک قطع چوب و فلز حل مشکلات بزرگ خویش را بطلبد؟!
تاریخچه بتپرستی نیز نشان میدهد که همیشه این کار زشت در سایه خرافات و موهومات پیش رفته، و هر قدر علم و دانش اقوام افزون گشته بتپرستی و شرک عقب نشینی کرده، و انوار توحید فروزان گشته است.
پیامبر بزرگ خدا «هود» نیز به قوم «عاد» همین سخن را میگوید، وقتی اصرار آنها را در بت پرستی و تقاضای عذاب الهی مشاهده کرد، گفت:
«انَّما الْعِلْمُ عِنْدَ اللَّه وَأبَلِّغُکُم ما ارْسِلْتُ بِهِ وَلکِنّی اراکُمْ قَوْماً تَجْهَلُونَ؛
علم و آگاهی تنها نزد خداست (او میداند در چه زمانی و با چه شرایطی مشرکان و گناهکاران را عذاب کند) وظیفه من این است که آنچه را به آن فرستاده شدهام به شما ابلاغ کنم، ولی من شما را جمعیتی میبینم که پیوسته