پیام قرآن جلد 2 صفحه 321

***

شرح مفردات‌

«رِزْق» به گفته راغب در کتاب مفردات به معنی بخشش و عطای مستمر است؛ خواه دنیوی باشد یا اخروی. به سهم و نصیب نیز رزق گفته می‌شود؛ و همچنین به مواد غذائی که به جوف انسان می‌رسد.

ابن منظور در لسان العرب نیز می‌گوید: «رزق» بر دو نوع است: رزق جسمانی مانند: انواع غذاها، و رزق روحانی برای دل و جان، مانند: انواع معارف و علوم.

در کتاب التحقیق نیز آمده است که «رزق» به معنی عطای خاصّی است که موافق مقتضای حال طرف و مطابق نیاز او برای ادامه حیات‌اش باشد.»

در قرآن مجید نیز در هر دو معنی به کار رفته است. در سوره ملک، آیه 15 می‌خوانیم: هُوَ الَّذِی جَعَلَ لَکُمُ اْلأَرْضَ ذَلُوْلًا فَامْشُوا فِی مَناکِبِها وَ کُلُوا مِنْ رِزْقِهِ: «او کسی است که زمین را رام شما قرارداد بر شانه‌های آن راه روید، و از روزی‌های خداوند بخورید.»

در سوره آل عمران آیه 169 درباره شهیدان آمده است: بَلْ أَحْیاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُوْنَ «آنها زندگانند و نزد پروردگارشان روزی داده می‌شوند.»

ولی غالباً در مورد رزق‌های مادّی به کار رفته؛ هرچند استعمال آن در رزق‌های معنوی نیز کم نیست؛ و از آنجا که بخشنده انواع نعمت‌های مادی و معنوی خدا است؛ واژه «رَزّاق» از صفات خاصّه او است.(1)

«طَعامْ» معنی مصدری و اسم مصدری هر دو دارد، یعنی هم به غذا خوردن گفته می‌شود و هم به خود غذا؛ و گاه این واژه بر خصوص گندم اطلاق شده، چنانکه در حدیثی آمده است که پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم دستور داد زکات فطره را یک صاع (یک من) از طعام یا یک صاع از شعیر (جو) بدهند. (در اینجا طعام به

1- لسان العرب، مفردات، مجمع البحرین، و التحقیق فی کلمات القرآن الکریم.