پیام قرآن جلد 2 صفحه 431

مجمع‌البحرین معتقدند جمع اولی «شعوب» و جمع دومی «شعاب» است؛ و به هر حال به گفته لسان العرب در اصل به معنی جمع و تفریق است، و یا اصلاح و افساد است.- این به خاطر آن است که ریشه اصلی آن به معنی درّه کوه است که از آن طرف که در سمت کوه قرار دارد جمع شده و از طرفی که به پائین مربوط است گسترش یافته و جدا می‌شود و به گفته راغب در مفردات هر دو مفهوم در آن جمع است- به همین دلیل «شِعب» به قبیله‌ای می‌گویند که از یک طائفه بزرگ جدا شده است (هم حالت جمعی دارد و هم حالت جدائی) بعضی نیز گفته‌اند «شعوب» در مورد طوائف عجم گفته می‌شود، و «قبائل» در مورد طوائف عرب؛(1) و نیز به همین دلیل «تَشَعب» هم به معنی پراکندگی می‌آید و هم اجتماع، هم اصلاح و هم افساد.

«الَّفَ» از مادّه «الْف» (بر وزن جِلف) به معنی اجتماع توأم با انسجام و التیام است؛ و تألیف قلوب به معنی ایجاد الفت و ارتباط و پیوند در میان دل‌ها است- و تألیف کتاب را نیز از این جهت به این نام نامیده‌اند که در میان الفاظ و معانی و مباحث نوعی الفت و انسجام ایجاد می‌شود- و عدد هزار را از این جهت «الْف» می‌گویند که به اعتقاد عرب تمام اعداد در آن جمع است؛ زیرا عدد از واحد و عشرات (ده‌ها) و مئآت (صدها) و آلاف (هزاران) تشکیل می‌شد و بعد از آن عدد دیگری نبود؛ بلکه همان اعداد ده هزار و صد هزار و ... تکرار می‌شد.(2)

تفسیر و جمع‌بندی:

روح اجتماعی بشر یکی از بزرگترین مواهب الهی‌

در سوره روم به هنگام بر شمردن آیات و نشانه‌های الهی در هفت آیه(3)

1- مجمع البیان، جلد 9، صفحه 138.

2- مجمع البحرین و لسان العرب و مفردات راغب.

3- این آیات از آیه 20 این سوره شروع می‌شود و تا آیه 25( 6 آیه پشت سر هم) ادامه دارد وهفتمین آیه، آیه 46 همین سوره است.