پیام قرآن جلد 2 صفحه 442

قدرت خدا می‌شمرد.

این سخن را با حدیثی از پیغمبر اکرم که در زمینه اهتمام اسلام نسبت به روح اجتماعی بشر، وارد شده؛ پایان می‌دهیم. فرمود:

«انَّ الْمُسْلِمَ اذا لَقِیَ أَخاهُ الْمُسْلِمَ فَأَخَذَ بِیَدِهِ تَحاتَتْ عَنْهُما ذُنُوْبُهما کَما تَتَحاتُ الْوَرَقُ عَنِ الشَّجَرَةِ الْیابِسَة، فی یَوْمِ رِیْحٍ عاصِفٍ وَ (لا یَفْتَرِقانِ) الّا غُفِرَلَهُما ذُنُوْبُهُما وَلَوْکانَ مِثْلَ زَبَدِ الْبِحارِ!»: «هنگامی که مسلمان برادر مسلمانش را ملاقات کند، و دست او را بگیرد (و با محبت بفشارد) گناهان آن دو فرو می‌ریزد، همانگونه که برگ درختان خشک در یکروز طوفانی؛ و آن دو از هم جدا نمی‌شوند مگر اینکه خداوند گناهان آنها را می‌بخشد هرچند به اندازه کف‌های دریاها باشد!»(1)

***

کلمه ختام‌

از مجموع آنچه در بحث‌های مختلف این کتاب آمد؛ به خوبی این حقیقت روشن شد که یاربی پرده از در و دیوار ظاهر گشته، و جلوه‌های خود را در همه موجودات جهان نشان داده، و در پیشانی هر موجودی اسماء و صفات او نقش بسته است.

او با صد هزار جلوه بیرون آمده، تاب با صد هزار دیده تماشایش کنیم. او در دل هر ذرّه‌ای آفتابی نهان کرده، و در آسمان و زمین مظاهر علم و قدرت‌اش را عیان نموده است.

او در جای جای آیات قرآن از همین طریق معرّفی شده؛ و نشانه‌هایش را در آفاق و انفس بر شمرده است.

تنها دو چشم بینا، دو گوش شنوا، و یک دل بیدار، لازم است که آدمی آن همه جلوه‌ها را ببیند، و آن نغمه‌های توحیدی را بشنود، و آن خوب خوبان را به

1- طبرانی( بنابر نقل تفسیر فی ضلال، جلد 4، صفحه 57).

سراچه دل دعوت کند؛ و در این خلوتگه انس، و این عرش عظیم الهی، از او پذیرائی کند، و در یک جذبه روحانی او را مخاطب ساخته و به اشعار مترنّم گردد.

ای جلوه گر ازهر در و دیوار توئی توظلمت بود این عالم و انوار توئی تو!

بی خار نباشد گلی اندر همه عالم‌در گلشن هستی گل بی خار توئی تو!

از عشق تو بلبل کند این نغمه سرائی‌چون حس گل و نکهت گلزار توئی تو!

عالم به تو ظاهر شد از علوی و سفلی‌بر هر دو جهان جمله نگهدار توئی تو!

نور تو بود جلوه‌گر اندر همه اشیاءهر لحظه به صد جلوه نمودار توئی تو!

***

خداوندا! قلب ما را از عشق و ایمان و معرفت‌ات لبریز و مالامال بگردان.

پروردگارا! جرعه‌ای از صهبای عرفان‌ات بر این تشنه کامان ارزانی کن؛ و ما را در جذبه روحانی آن تا ابد سرمست بدار.

بارالها! پیمودن راه معرفت ذات پاک‌ات جز به لطف و عنایت و توفیق‌ات میسّر نیست ما را مشمول عنایات و الطاف و توفیقات‌ات بگردان.

آمین یا رب العالمین

پایان جلد دوم پیام قرآن

11/ 4/ 1367

برابر با 17 ذیقعده 1408