پیام قرآن جلد 3 صفحه 347

حتی بت‌پرستان خالق جهان را خدا می‌دانستند

در چهارمین آیه مسأله توحید خالقیّت به صورت دیگری مطرح است و آن این‌که حتی خود بت‌پرستان معترف‌اند که هرگز بت‌ها خالق آسمان و زمین و خورشید و ماه نیستند، می‌فرماید: «و هر گاه از آنان بپرسی: چه کسی آسمانها و زمین را آفریده، و خورشید و ماه را مسخّر کرده است؟ می گویند: خداوند یگانه»: «وَلَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّمَوَاتِ وَالْأَرْضَ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ لَیَقُولُنَّ اللَّهُ».

این به خاطر آن است که مشرکان بت‌ها را همتای خدا در عبادت یا تأثیر در سرنوشت انسان‌ها می‌دانستند نه در خالقیّت، زیرا هیچ انسان عاقلی نمی‌گوید یک مشت سنگ و چوب که به دست انسان به صورت «بت» در می‌آید، و در واقع مخلوق بشر است خالق آسمان و زمین می‌باشد و حتی این مقام را برای انبیا علیهم السلام و اولیا قائل نبودند.

این آیه در ضمن می‌تواند اشاره به نفوذ این عقیده در اعماق فطرت انسان باشد، ولی به هر حال تفکیک میان این دو توحید خالقیّت و توحید عبادت تناقض واضحی است، زیرا شایسته عبودیّت کسی است که خالق و رازق است، کسی که خورشید و ماه را مسخّر منافع انسان‌ها ساخته، و همه را خدمتگزار او.

بنابراین نه خالقیّت از ربوبیّت جدا است و نه ربوبیّت از الوهیّت و به تعبیر واضح‌تر او هم آفریدگار است و هم مدبّر جهان و هم شایسته عبودیّت بندگان.

بعضی از مفسّران مانند نویسنده «فی ظلال القرآن» خواسته‌اند توجّه مشرکان عرب به توحید خالقیّت را مربوط به بقایای تعلیمات انبیائی همچون ابراهیم علیه السلام