پیام قرآن جلد 3 صفحه 363

است، تدبیر آن است که چیزی را دارای عاقبت خوب و نتیجه مطلوب سازند، کاری که جز با علم و آگاهی انجام‌پذیر نیست، و به این ترتیب «مدبّر» به کسانی گفته می‌شود که عاقبت کارها را در نظر بگیرند و آنها را به سرانجام مطلوب برسانند و دارای بینش و آگاهی کافی باشند.(1)

***

تفسیر و جمع‌بندی

خداوندا! تو پروردگار جهانیانی

در نخستین آیه که هر صبح و شام در نمازها تکرار می‌کنیم چنین آمده: «حمد و سپاس مخصوص خداوندی است که پروردگار جهانیان است»: «الْحَمْدُ للَّهِ رَبِّ الْعلَمِینَ».

عین این جمله در سوره‌های متعدّدی از قرآن مجید از سوی بندگان و از سوی خداوند با همین تعبیر تکرار شده، که گاه مربوط به دنیا و گاه مربوط به قیامت است.(2)

در حقیقت این آیه استدلال لطیفی را در بر گرفته، و آن این‌که خداوند شایسته هرگونه حمد و ستایش است چرا که مربّی واقعی همه عالمیان او است. هم خالق است و هم روزی دهنده، هم مالک است و هم تربیت کننده، هم مدیر و هم مدبّر، و هم راهنما و معلم و هادی قابل توجّه این‌که «الحمد» چون به صورت جنس به