تاریخچه علم صرف:
علم صرف در قرون اول هجری قمری داخل در علم نحو بوده است و از همان جهت که علمای آن زمان علم نحو را بر حرکات پایان کلمه می دیدند، اهمیت چندان زیادی به هیئت و ساختار کلمات نمی دادند. از علمای علم نحو در این زمان می توان عیسی بن عمرو ثقفی، ابوعمروبن العلاء، خلیل بن احمد بصری، ابوجعفر محمد بن الحسن رؤاسی و یونس را نام برد.
خلیل پس از آن که بیابان های حجاز و نجد و تهامه را به قصد نشست و برخاست با بادیه-نشینان و شنیدن سخنان آنها پیمود به بصره برگشت و هرآنچه را شنیده بود گرد آورد. خلیل اصول نحو را گرد آورد و شاخه هایش را جدا و هر یک را به تنه اصلی خود پیوند داد. او در پی دلیل آوردن برای احکام نحوی نیز برآمد و در این موضوع بر همه پیشینیان خود پیشی گرفت؛ جز این که او به جای تدوین کتابی در این زمینه، به املای مباحث خود به شاگردانش بسنده کرد.
از جمله کسانی که بیرق نحو بصره را در کنار خلیل به دوش می کشیدند یونس بود. یونس تنها به فراگیری نحو از استادش خلیل بسنده کرد و خود را وقف آموزش آن به دیگران نمود. رؤاسی کوفی، پیر نخستین طبقه نحویان کوفه، با خلیل و یونس هم عصر بود. وی پس از آن که به سان آن دو، نزد اساتید سومین طبقه بصره آموزش دید، آهنگ کوفه کرد و در آنجا اقامت گزید. رؤاسی چون دید عمویش، معاذ بن مسلم هراء (واضع علم صرف)(1) که از او مسن تر است به نحو سرگرم است خود به پژوهش و کاوش ژرف درباره ساختار واژگان پرداخت. تا جایی که
1- لگام زبان ، 105