علم الدرایه تطبیقی: بررسی تطبیقی اصطلاحات حدیثی شیعه و اهل سنت صفحه 143

3.علاّمه مامقانی:المختلف وضدّه الموافق...والمراد هنا اختلاف المتنین و توافقهما. (1)

اصطلاح«مختلف»نزد محدّثان شیعه و عکس آن«موافق»دو وصف برای متون حدیث از جهت توافق و اختلاف مضمون آنهاست که امری نسبی و بین دو حدیث قابل تصور است و در علم اصول از آن به دو حدیث«متعارض»یاد می شود و آن ها غیر از«مؤتلف و مختلف»است که مربوط به سند حدیث است و توصیف آن در درس ششم آمد.مقصود از اختلاف که شهید ثانی از آن تعبییر به«متضادّان»،سید حسن صدر از آن تعبییر به«متعارضان»نموده اند،ناسازگاری بین دو حدیث است که ممکن است ناشی از تباین،عموم و خصوص مطلق یا عموم و خصوص من وجه بین آن ها باشد.

برای حدیث مختلف چنین مثال زده شده است:

1.حدیث:«إذا کان الماء قدر کرّ لما ینجسه شیء»و حدیث:«سألته عن کرّ من ماء مررت به وأنا فی سفر قد بال فیه حمار...قال لا تتوضّأ منه ولا تشرب منه». (2)

2.حدیث«لا یعید الصلاه فقیه»و حدیث«یعید الصلاه». (3)

محدّثان اهل سنّت

1.ابن صلاح:معرفه مختلف الحدیث وانّما یکمُل للقیام به الائمه الجامعون بین صناعتی الحدیث و الفقه،الغوّاصون علی المعانی الدقیقه.اعلم انّ ما یذکر فی هذا

1- (1) .مقباس الهدایه،ج1،ص267.
2- (2) .استبصار،ج1،ص6-8؛و مستدرک الوسائل،ج1،ص27.
3- (3) .استبصار،ج1،ص375،باب من شک فلایدری صلّی اثنتین أو ثلاثاً؛و تهذیب،ج2،ص179،176 و 193.